Schijngezag en dictatuur
“Gezag begint in jezelf, bij gezag over jezelf. Ben ik in staat om meester te worden over mijn donkere kanten? Kan ik mijn innerlijke tegenstrijdigheden daarbij wel genoeg in harmonie brengen? Waar het om gaat is om het Licht dat je bent, in jezelf te herontdekken: durf je zo groot en goed te zijn, als je in wezen bent of kan zijn? Vaak vinden we het te eng om ruimte te maken voor gezag in onszelf. Maar dat is wat de wijsheid, dat is wat God van ons verlangt.” Zonder gezag over onszelf te houden, kunnen wij volgens de interspiritueel voorgangster gemakkelijker onze onrechtvaardigheden negeren en aan anderen opleggen.
Niet vreemd vindt zij het daarom dat miljoenen Arabische zielen momenteel uit de schaduw van onderdrukking willen treden. En – zo schiet mijzelf te binnen – is het niet een mooie bijkomstigheid dat de menigten daarbij, op pleinen en in optochten, de gehoopte opbloei van hun democratische lente met ‘Allah Akbar!’ begroeten? ‘Allah is Groot’ ten opzichte van de machtigen die nu met hun schijngezag tot neerknielen gedwongen worden.
Veel moeilijker is het, zo meent Rev Elkerbout, om de dictatuur van het ogenschijnlijk vrije Westen te onthullen: “Omdat we geen dictator als bewindsman hebben, kunnen we geen schuldige aanwijzen. Daardoor lijkt het of onze keuzes invloedrijk of onuitputtelijk zijn, en dat noemen we vrijheid. Maar in zekere zin denk ik dat veel mediaprogramma’s, de markt en het beleid van sommige politici een dictatuur van Nederland maken.” Draaien dilemma’s over internationale vredesmissies niet gewoon om oliebelangen? Bepaalt de markt niet simpelweg onze trends en rages? En is het niet zo dat sommige politici angst verkopen om stemmen te winnen? Rev Elkerbout is daar stellig over: “Ook dat zijn machthebbers”.
Toch ziet zij licht in dit noodzakelijk kwaad: “Ik betreur het zeer, maar we lijken die machten nodig te hebben. Onze ogen gaan vaak pas open als de schaduw ons te veel wordt die sommige mensen over ons willen werpen, en dat zijn niet uitsluitend politici. Helaas worden wij niet makkelijk wijs”.
Voorzichtig noemt Rev Elkerbout de toekomst ‘hoopvol’.
De ogen geopend
“Mijn generatie, die van de jaren ‘60-‘70, heeft zich met succes losgetrokken van de traditionele en gevestigde machten. Voordeel is geweest dat wij bewuster zijn gaan nadenken: ‘ik wil echt mezelf kunnen zijn’. Maar de welvaart en het succes uit die jaren heeft ons ego te veel gevoed, en generaties die nu opgroeien beseffen dat. Zij komen in beweging. Op maatschappelijk niveau zie je een steeds grotere groep mensen die echt op zoek zijn naar gezag in zichzelf en in de samenleving. Ze zoeken rechtvaardigheid, vrede en compassie.” Volgens Rev Elkerbout levert het onderzoek van socioloog Paul H. Ray bewijs dat een groeiende groep wereldburgers, waartoe zo’n 80-90 miljoen Europeanen behoren, een nieuwe ‘Renaissance’ laat opbloeien. Steeds meer van ons kiezen bewust voor meer rechtvaardigheid in de wereld – “zoals minder honger, natuurvervuiling en geweld” – en willen daar vreedzaam voor vechten. “Het zijn juist deze cultural creatives die ons bewustzijn verruimen, tegen de stroom van verschillende tegenmachten in. Maar die positieve beweging wordt zwaar onderkend”, meent zij.
Stem Partij van het Niet-Weten
Een beter welzijn vraagt om creatieve oplossingen voor conflicten over politieke en religieuze gezagsverhoudingen. Rev Elkerbout ziet dan ook weinig goeds in instituties die elkaars belangen bevechten: “Alle discussies over ‘wie gelijk heeft’ en ‘het voor het zeggen zou moeten hebben’ draaien om een machtsvraagstuk, niet om gezag.”
“In de politiek zou het om wijsheid moeten gaan.”, vindt de voorgangster. “Ethische belangen zouden overlegd in plaats van verdedigd moeten worden. Maar ons ego staat ons nog te veel in de weg, en we denken het allemaal beter te weten. We zouden eens moeten besluiten om het in beginstel gewoon niet te weten: waarom hebben we geen Partij van het niet- weten, zonder stevig programma?”
Rev Elkerbout meent dat ook religieuze stromingen daar gerust partij voor mogen kiezen: “Het probleem is dat interreligieus dialoog vaak gezien wordt als noodzaak in plaats van mogelijkheid, namelijk als de oprechte wil om elkaars wijsheid te verkennen. En daarnaast heeft het uiteindelijk geen zin om te lopen muggenzichten over de vraag of, waar, hoe en voor wie het hiernamaals bestaat. We zullen dat nooit kunnen bewijzen, misschien zelfs niet na de dood: kan iemand het dan weten?” Op mijn vraag waar de studenten van het Interspiritueel Seminarie dan eigenlijk wijzer van kunnen worden: “We leven in een religieus pluriforme samenleving, waarin het voor betrokken burgerschap gepast is om meer kennis op te doen van verschillende levensbeschouwingen: van moslims, hindoes, christenen, enzovoorts.” Uitgangspunt is echter dat studenten zich door de verschillende wijsheidtradities laten inspireren en spiritueel ontwikkelen: “Elk op hun eigen manier leren de tradities aan de mens om heilige ruimte voor en tussen elkaar te creëren. Om gezag te bereiken zonder macht uit te oefenen, om de spirit van het ego te leren scheiden. Dat is eigenlijk spiritualiteit, zo kan ‘het goddelijke’ of ‘de chemie’ tussen mensen ervaren worden.”
Het Interspiritueel Seminarie verdient volgens Rev Elkerbout niet de merknaam new age, wat zij nadrukkelijk uiteenzet: “Het new age- tijdperk heeft weliswaar zijn voordelen gehad, die we soms nog nodig hebben. Je kunt het tijdperk vergelijken met de puberale fase: die hebben we nodig gehad om levenservaringen op te doen voor de volgende fase van volwassenwording. Veel new age- groeperingen, die spiritualiteit eerst vooral gebruikten om ‘zichzelf goed te voelen’ en ‘het ego voor individueel “geluk” ‘ te versterken, zijn daar nu in overgegaan. Ik bedoel de huidige fase waarin de zoektocht naar wijsheid oprechter en serieuzer is en juist de diepte in gaat – alle commercialisering van spiritualiteit daargelaten.”
Herdergezag of kuddedieren?
De behoefte aan een spirituele wedergeboorte lijkt daadwerkelijk te groeien; ten minste als gekeken wordt naar het toenemend aantal inschrijvingen aan het Seminarie. Na de opening van haar deuren in september 2010 begint de opleiding rond augustus- september 2011 daarom een tweede start.
De vraag blijft waar deze studenten nou eigenlijk echt voor kiezen wanneer zij besluiten in de voetsporen van Rev Elkerbout te treden.
Waarschijnlijk niet om als kuddedieren of individualistische beesten – de persoonlijke wil negerend of juist dominerend – hun interspiritueel voorganger op te volgen. Het lijkt mij aannemelijker dat deze ‘schapen’ gewoon hetzelfde pad willen verkennen als de herder die hen voorgaat: de weg die (op)leidt tot goed gezag.
Op 29 mei en 3 juli houdt het Interspiritueel Seminarie weer nieuwe Open Dagen.
