1. Wij willen even een paar dingen ophelderen. 

De grootste partij in de peilingen wil alle Nederlandse moslims hun grondrechten ontnemen. Dat past in een wereldwijd patroon van uiterst rechtse populisten die hun openlijke moslimhaat niet zelden verpakken als verdediging van de ‘joods-christelijke cultuur’. Als vertegenwoordigers van een solidaire generatie gelovigen roepen we dat graag een halt toe. 

2. De joods-christelijke cultuur is een mythe.

Wij verbazen ons erover dat het christendom uiteindelijk altijd buiten schot blijft in het hedendaagse debat over geloof. Dat een kritisch gesprek over de bijbel bij Pauw eindigt in een gezamenlijke aanval van christenen en seculieren op de moedige excuus-moslim aan tafel. We verbazen ons over de dubbele maat bij opiniemakers die zichzelf seculier noemen: christenen zijn hoogstens een beetje domme, wollige dominees, maar moslims zijn licht ontvlambaar en eng.

Wij constateren dat de samenleving die zich zo trots seculier noemde, steeds vaker schermt met haar ‘joods-christelijke’ wortels. Die wortels zien wij als gevaarlijke fictie, als een mythe die niets is dan een stok om moslims mee te slaan en een muur om hen buiten te sluiten. 

3. Wie met de vinger wijst naar antisemitisme onder moslims,

doet er goed aan te bedenken dat antisemitisme een Germaans-christelijke uitvinding is, en de Holocaust is Europees. Antisemitisme zien we graag als een tijdelijke vergissing, waarvan we na de Tweede Wereldoorlog gelukkig zijn genezen. Inderdaad kwam er een belangrijke beweging van bewustwording op gang. Maar onze verhouding tot joden blijft lastig. Schuldgevoel legt ons nog steeds lam, zonder dat het leidt tot een diepere analyse: waarin voorzag die uitsluiting van joden? Loopt daar een lijn die al begint in het Nieuwe Testament? Joden waren de eerste groep die geracialiseerd werd in het westers christendom. Dat bereidde de weg voor het buitensluiten van andere groepen: zwarte mensen, moslims.

Antisemitisme is niet daadwerkelijk verdwenen, en dat zal het ook niet, zolang we niet kijken naar mechanismen van uitsluiting in de westerse christelijke traditie. We spreken over een joods-christelijke traditie alsof er geen jodenvervolging is geweest.

Dat maakt het ook zo makkelijk moslims te zien als inherente antisemieten, en niet te zien wat de overeenkomsten zijn tussen uitsluiting van moslims nu en joden toen, en tussen racisme tegen joden, tegen moslims en tegen zwarte mensen. 

4. Wie de islam gewelddadig noemt,

doet er goed aan zich te verdiepen in de westerse geschiedenis van kolonialisme en de ideologische rol van het christendom daarin. Als uitverkoren volk van God waren we geroepen overal het evangelie te brengen (praktisch: iedereen onze cultuur en regering door de strot te duwen). Gerechtigd om slaven te maken van iedereen die niet wit was, die vervloekte zonen van Cham, en hen te beroven en uit te buiten.

Dat is een geschiedenis die nog niet afgelopen is: nog steeds valt het westen landen binnen om in naam van ons ‘evangelie’ (dat we nu ‘democratie’ noemen) een land te bombarderen. Het is naïef te denken dat die verwoestende westerse inmenging in o.a. Irak en Afghanistan zonder gevolgen zou blijven. Voor mensen daar kwamen de doden op het conto van de christelijke beschaving.

Ook kolonialisme en kapitalisme zijn met elkaar verbonden. In de naam van het kapitalisme maken we nog steeds slachtoffers. Hoe legitimeren we het feit dat onze kleding en elektronica door kindslaven in de ‘derde wereld’ worden gefabriceerd? Zijn dit soort mechanismen niet nog steeds de erfenis van onze oude opvatting dat het christelijke westen superieur is?

5. Wie de islam vrouwonvriendelijk noemt

doet er goed aan om het feministische vuur in eigen kring in te zetten.
Wie is er vrouwvriendelijker: de feministe met het hoofddoekje of de host van de talkshow waar de grote meerderheid van de gasten man is, die deze maand nog een vrouw betuttelend ‘jongedame’ noemde?
Hebben we aan Donald Trump, zelfbenoemd held van de ‘christelijke’ waarden, een goede verdediger van de vrouw? Met zijn ‘grab them by the pussy’, obscene flirts met zijn eigen dochter en dubieuze amoureuze historie?
In Nederland gaat de meest direct op de bijbel geënte christelijke politieke partij tot het uiterste om passief kiesrecht voor vrouwen te omzeilen.

Meer dan de helft van de vrouwen in Nederland heeft te maken met fysieke en/of seksuele intimidatie. Intussen denken we dat het allemaal wel meevalt.

Aspirant-politicus Thierry Baudet heeft gezegd: ‘De realiteit is dat vrouwen niet met respect behandeld willen worden door hun sekspartner.’ In september afficheerde dezelfde Baudet zich op Twitter nog als liefhebber van het christendom. Nee dankje, Thierry (en dit ‘nee’ menen wij echt).
Wie de islam vrouwonvriendelijk noemt, gebruikt moslims vaak als gratuit excuus voor de eigen feministische onmacht, of als schaamlap voor het eigen seksisme.

6. Wie de islam waarschuwend een ideologie noemt,

moet beseffen dat het christendom ook nooit een godsdienst voor achter de voordeur is geweest. Op dit moment worden religie en seculariteit op een rare manier tegen elkaar uitgespeeld. Resultaat is dat religie verdacht is als inspiratiebron, tenzij het verschijnt in het jasje van ‘joods-christelijke cultuur’. Christenen kunnen nog net door de beugel, maar moslims zijn permanent verdacht. We verdenken de islam ervan niet samen te kunnen gaan met democratie. Maar politiek en godsdienst hebben, in het ideale geval, hetzelfde doel voor ogen: een samenleving waarin iedereen tot haar/zijn recht komt. Religie is onlosmakelijk verbonden met ons zelfbeeld, de relatie met onze medemens en onze idealen voor de samenleving. Dat religie a-politiek kan zijn, is een illusie waar uiteindelijk alle soorten gelovigen onder zullen lijden, omdat hun diepste drijfveren onterecht en onnodig achter de voordeur worden gedreven.

7. Wij schrijven dit juist omdat wij van het christendom houden.

We willen niet in de verleiding trappen te denken dat christenen beter zijn dan andere mensen. Want liefde voor je traditie blijkt juist uit een kritische blik. Onze traditie verdient die. Hetzelfde geldt voor onze post-seculiere samenleving. Die red je niet door die onschuldig te verklaren, maar geef je toekomst door de donkere kanten onder ogen te zien. Wat nu gebeurt, is het tegenovergestelde: westerse moslimhaat lijkt ons een verkapte vorm van zelfhaat.

Het grootste gevaar voor onze post-seculiere samenleving is niet de islam, maar Wilders’ mythe van een roemrijke en schuldloze joods-christelijk-humanistische historie. Die mythe leidt altijd tot geweld.

Als christenen van een nieuwe generatie vinden we ons geloof te waardevol om het te laten misbruiken voor het legitimeren van onverbloemde haat. Te waardevol om door ‘secularisten’ te laten kaltstellen tot een onschuldig sprookje achter de voordeur. Te waardevol om het door islamofobe populisten te laten romantiseren tot een Groots Verleden.
___

Stem je in met ons pleidooi voor een inclusief, zelfkritisch christendom? Dan hopen we dat je wilt helpen om dit manifest bekendheid te geven.

NOOT VAN DE REDACTIE:

Bij Nieuw Wij verwelkomen wij debat en discussie, ook over gevoelige onderwerpen. We merken echter dat we vele reacties niet kunnen plaatsen omdat ze op de auteurs gericht zijn en/of bevolkingsgroepen kwetsen. Dus debat ja, maar dan wel op inhoud en met respect voor betrokken personen.

Janneke Stegeman

Janneke Stegeman

Theoloog

Janneke Stegeman is theoloog en docent bij Emoena, een opleidingsprogramma voor interlevensbeschouwelijke samenwerking en dialoog aan de …
Profiel-pagina
Alain Verheij

Alain Verheij

Theoloog

Alain Verheij (1989) is reliblogger en ‘Theoloog des Twitterlands’. Hij schopt graag relletjes op internet, waarbij hij naar eigen …
Profiel-pagina
Al 72 reacties — praat mee.