Wij, leden van ‘Clergy and Laymen Concerned about Vietnam’, trokken met Martin Luther King op naar de militaire begraafplaats Arlington, in Washington DC. Een op het laatste moment gedane rechterlijke uitspraak weerhield ons van het zeggen van gebeden, of het houden van toespraken.
Martin Luther King begon de lange, oorverdovende stilte met de eenvoudige woorden: “Laat ons bidden” en Rabbijn Abraham Heschel sloot af met: “Ameen”. Christenen met kruizen, en Joden met de Tora stonden naast elkaar bij dit indrukwekkende, woordeloze protest tegen de bombardementen.
Eerder op die dag, zes februari 1968, sprak King in de Presbyterian Church. Zijn thema was van de profeet Amos, hoofdstuk 5 vers 14: “Laat het recht stromen als een machtige rivier”.
Zijn slotwoorden – die ik uit mijn geheugen citeer – hebben me tot vandaag niet losgelaten:
“Mensen proberen me in een hoek te drukken door te zeggen dat ik alleen voor de zwarten opkom, maar ik kom ook voor de blanken op.
Door te zeggen dat ik alleen opkom voor de zwakken en de machtelozen, maar ik kom ook op voor de sterken, die worstelen met hun macht. Mensen proberen me in een geïsoleerde hoek te drukken, zo dat ze me kunnen doden.”
Mijn bewondering en medeleven met deze moderne profeet werd afgeleid toen ik me plotseling realiseerde dat ik een kleine dichtbundel verloren had. Deze anthologie, waarin soldaten die in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog hadden gevochten en hartstochtelijk pleitten voor het handhaven van vrede, was heel kostbaar voor mij: een kind dat de Shoa overleefd had, wiens leven gered was door vrome, moedige christenen, en nu een zojuist ingewijde rabbijn, die een vervolgstudie deed aan het Hebrew Union College in Cincinnati.
Hun pleidooien waren een niet aflatende oproep om onverschilligheid te bestrijden.
Ik maakte willekeurig een deur open van een grote openbare ruimte, op zoek naar mijn boek. Mijn aandacht werd getrokken door een boekenkast in de linker hoek. Ik knielde neer om tussen de boeken en kranten te kunnen zoeken.
Plotseling ging de deur open en dr. Martin Luther King kwam binnen. Hij keek naar mij en zei: “Jongeman, je moet iets kwijtgeraakt zijn.”
“Ja, ik heb een dichtbundel verloren.”
“Laat me je helpen om hem te vinden.”
Hij knielde naast me neer, en zocht in de stapels naar een dun blauw boekje. We zochten een tijdje in stilte. Toen stond hij op en vertrok. “Het spijt me erg dat we het niet hebben kunnen vinden.”
Ik bedankte hem verbouwereerd.
Twee maanden later werd hij vermoord.
Ten tijde van de inauguratie van Barack Obama had ik het gevoel dat ik mijn boek weer gevonden had. Vandaag, op Martin Luther King Day 2017, overdenk ik King die ons allen een plaats gegeven heeft in zijn droom.
Ook Obama heeft dat gedaan. In zijn jaren als president hebben wij, vertegenwoordigers van alle landen, een stoutmoedig boek* met beloften geschreven:
“Een einde te maken aan armoede en honger in 2030, en de aarde en al het leven daarop te beschermen.”
“Om, in overeenstemming met de visie van Martin Luther King, de afscheiding tussen Wij en Zij af te breken.”
We zullen een nieuwe coalitie moeten vormen tussen geestelijken en leken, bezorgd over onze toekomstige generaties, om zeker te stellen dat we dit boek nooit meer kwijt raken.
Kijk, van zulke getuigenissen word ik hoopvol. Mensen als M L King, abraham Soetendorp en Barack Obama houden de menselijke standaard hoog. We geven de moed niet op.
Dat is ook mijn instelling, Awraham en Gerrit! Later we gaan voor “de mensheid” en wijd kijken; niet belemmerd door het eigen gelijk, maar dat gelijk aanscherpen, bijstellen door te luisteren(!) naar die anderen. Écht luisteren en je verplaatsen in de situatie van die ander, ook als die buiten jouw vertrouwde “cluppie” valt.
Verstop je niet in de vertrouwdheid van je eigen religie. Ga op weg (Mozes) en ontmoet anderen, maak je eigen fouten en leer daarvan! Dat was toch ook de bedoeling van Exodus, een universeel verhaal over de leer/levenweg van de mensheid? Het is alleen zo jammer, dat de orthodoxe joden maar blijven “lernen”, maar de kern van de boeken niet lijken begrijpen, volgens mij ( maar…”wie ben ik?”)
Het “Beloofde Land” is daar waar Ik Ben.
En dat kan zeker ook in Nederland zijn, als we de kracht hebben om er samen iets van te maken. Muren zijn nooit de oplossing en getto’s ook niet. Dusss: ga op weg naar de ander en met de ander en leer!
Abraham, vader van de volkeren, waarom reageer je niet op een eenvoudige “goy”. Ik ben zeker een sukkel, dat weet ik. En eigenlijk is iedereen een sukkel, want we strompelen maar voort met onze imperfecties.
Wat is de oplossing voor ons gestrompel?
Ben je bang? Dat begrijp ik, want ik ben ook bang. Ik weet het ook niet.
Wat ik wel weet is ,dat liefde in de grote betekenis, alles overwint.
We gaan toch door, hè, wat er ook komt?