Wat is er met ons land gebeurd? We waren zo trots op onze tolerantie. We maakten er mooie liedjes over. In de jaren negentig studeerde ik in Kampen, waar zwarte Zuid-Afrikaanse predikanten de kans kregen om te promoveren. Met een van hen liep ik ooit door de supermarkt. Hij was nog maar net in Nederland. Toen we buiten kwamen was hij ontzet. Ik vroeg hem waarom. Hij zei dat de manier waarop hij was benaderd hem, ondanks alle vriendelijkheid, deed denken aan de wijze waarop hij werd behandeld in Zuid-Afrika. Dat had hij niet verwacht. Ik stond perplex. Hoe kon hij Nederland vergelijken met Zuid-Afrika?
Ik heb vaak aan dat moment teruggedacht, omdat ons land jaren later inderdaad minder tolerant bleek dan we dachten. Hij had dat toen al aangevoeld. Volgens de primatoloog Frans de Waal zijn mensen van nature afkerig van vreemdelingen. Dat mag zo zijn. Maar juist daarom is het goed dat Tora en Evangelie en ook andere religieuze geschriften ons boven de natuur uit tillen en leren dat ook de vreemdeling een mens is – ja, een broer, een zus. Meer en meer ga ik inzien hoe revolutionair die oude religieuze gedachte is. Dat God ‘vader’ wordt genoemd betekent dat de wereld familie is. En dat heeft consequenties. “Behandel de vreemdelingen die bij jullie wonen als geboren Israëlieten. Heb hen lief als jezelf, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte” (Leviticus 19).
Wij zijn misschien geen vreemdelingen geweest, maar we zijn wel begiftigd met inlevingsvermogen. Ook dat is een antropologisch feit. Laten we die gave koesteren en gebruiken als we een oordeel vellen over anderen. Anders gaan primitieve reflexen ons regeren en zal de humane wereld die we samen hebben opgebouwd, stukje bij beetje wegzakken in het moeras van onze instincten.
Wat ik wel moeilijk vind in deze, is dat deze mensen illegaal zijn. Dat betekent dacht ik dat hun land van herkomst veilig is. Dan vind ik niet dat zij per se moeten worden geholpen. Ik vind dat welk gelden voor echte politieke vluchtelingen die niet veilig zijn in hun eigen land. Maar illegalen zijn toch vaak vooral economische vluchtelingen? Of zie ik iets over het hoofd?
Gerdien, in de praktijk is het helaas anders. Vaak kunnen mensen helemaal niet terug.