Op 2 oktober ging Brazilië naar de stembus. Brazilië is qua oppervlak twee keer zo groot is als de EU en telt 220 miljoen inwoners, waarvan de helft jonger is dan 30 jaar. Alleen al daarom zijn de verkiezingen daar ook voor ons hier van belang. Daarbij komt dat Brazilië, vanwege het uitgestrekte Amazonegebied, een cruciale rol speelt in de aanpak van klimaatverandering. Bij deze verkiezingen, waarbij men stemt voor nationale, regionale en lokale volksvertegenwoordigers, wordt vooral de president gekozen.
De strijd gaat tussen Lula, Luiz Inácio da Silva, leider van de Arbeiderspartij en de huidige president, Jair Messias Bolsonaro, van de Sociaal-Liberale Partij. Zijn beleid de afgelopen jaren werd gekenmerkt door het ontkennen van de ernst van Covid, het ontkennen van klimaatproblematiek, het aanhangen van complottheorieën en het ongelimiteerd inzetten van het Amazonegebied voor economisch gewin. Lula, die wegens verdenking van corruptie heeft vastgezeten tot begin dit jaar, belooft net als gedurende zijn vorige periode als president (2002-2011), armoede aan te pakken en de eenheid in het land te herstellen.
Op 2 oktober werd door geen van beide kandidaten een absolute meerderheid gehaald en dus gaat Brazilië op 30 oktober opnieuw naar de stembus. Hun keus op die dag heeft grote gevolgen voor ons allemaal omdat het buitenlandbeleid van een land als Brazilië er toe doet voor ons allemaal.
China
Op 16 oktober begint het twintigste Nationale Congres van de Communistische Partij China (CCP) dat zal duren tot 22 oktober. Dit is een groots gebeuren. In Beijing komen 2.296 partijgedelegeerden samen, gekozen uit 96 miljoen partijleden. De structuur van de partij is piramidevormig: bovenaan staat het politbureau, bestaande uit 25 mensen (24 mannen en één vrouw): militairen, provinciale leiders en partijkader. Daaruit wordt het staand comité gekozen, zeven mannen. Aan het hoofd hiervan staat de Secretaris Generaal van de partij, tevens president, Xi Jingping.
Net als bij congressen van de meeste politieke partijen, ook in Nederland, zijn de belangrijkste beslissingen al voor het congres genomen. Het belang van deze bijeenkomst, die eens in de vijf jaar plaats vindt in Beijing, is gelegen in de personele verschuivingen. Wie wordt vervangen en wie komt voor hem (zelden een haar) in de plaats? Ook dit jaar zullen er de nodige verschuivingen op 23 oktober bekend gemaakt worden, maar wie niet vervangen zal worden is Xi. Integendeel: zijn positie zal juist bevestigd worden, sommigen spreken van de kroning van de keizer. Opmerkelijk is het wel. Om precies dit, absolute macht bij één persoon gedurende lange tijd, te voorkomen had partijleider Deng Xiaoping (1935-1989) de maximumtermijn van twee keer vijf jaar ingevoerd. Maar Xi heeft in 2018 deze grondwettelijke limiet laten schrappen en daarmee voor zichzelf de weg vrijgemaakt om eventueel levenslang aan de macht te blijven. Zoals het een keizer betaamt.
Binnen China krijgt Xi hier waardering voor, in 2012 werd hij immers gekozen om de orde -en dus de macht- in de CCP te herstellen. Dat heeft hij gedaan. Tegelijkertijd rijst er ook protest. Chinese intellectuelen, journalisten, artiesten, filmmakers, maar ook NGO’s en religieuze organisaties zijn nogal in hun vrijheid beperkt. Zij vrezen een volgende termijn met Xi.
Deze breuk met de decennialange traditie in de Chinese Communistische Partij: de bevestiging van een volgende termijn voor Xi, heeft ongetwijfeld gevolgen voor China de komende jaren, zoals confrontaties met democratische landen, stagnerende economische groei en politieke onzekerheid. Maar ook voor het buitenland, voor ons dus, heeft wat er deze dagen in Beijing bevestigd wordt, grote gevolgen. Xi gaat versterkt, in ieder geval onverminderd, door met het opbouwen van macht in de wereld. Dat is zijn missie: de grootse wederopstanding van de Chinese natie, China terug naar haar rechtmatige plek in het midden van de wereld. De afgelopen jaren zagen we al hoe de militaire aanwezigheid in Zuid-Chinese Zee versterkt werd, er Chinese militaire bases in Azië en Afrika kwamen en hoe Chinese diplomaten een assertievere (agressievere) houding werd opgedragen, de zogenaamde “wolf warrior” diplomatie. Ook de afnemende groei van de Chinese economie zal wereldwijd gevolgen hebben. Groei in China was een ding dat zeker was, maar nu niet meer.
2022 zal, naar mijn mening, de geschiedenis ingaan als een kanteljaar. Daar zijn verschillende redenen voor. De hier genoemde oktober-gebeurtenissen maar uiteraard ook de Russisch-Oekraïense oorlog. Ook de gevolgen van Covid spelen daarbij een rol en het overlijden van Queen Elizabeth. Met haar overlijden zou er een definitief eind kunnen komen aan de oude koloniale verhoudingen, waarop onze wereldorde in feite nog steeds gestoeld is: een deel van de wereld levert aan, om de hebzucht van een kleiner deel te bevredigen.
Het besef dringt in ieder geval steeds meer door, dat Europa niet langer de norm in de wereld bepaalt. Langzaam wordt de eurocentrische bril afgezet.
Luisteren naar anderen
Tijdens de vergadering van de Algemene Raad van Unesco in Parijs, ook in oktober, liep een meerderheid van de vertegenwoordigers van liberale democratieën de zaal uit, toen Rusland het woord voerde en van fel van leer trok. Ik was daarbij en buiten op de gang dromden we bij elkaar en keken elkaar toch wel geëmotioneerd aan, want weglopen doe je niet gauw. “Hoe heeft het zover kunnen komen?” vroeg een van de ambassadeurs, “waar zijn wij in de fout gegaan?” Waarop het antwoord kwam: “Wij hebben ons nooit gerealiseerd hoe totaal anders zij denken. En dat komt omdat we nooit echt goed naar ze geluisterd hebben.”
Ik heb zowel in Brazilië als nabij China, in Hongkong, jarenlang gewoond en gewerkt. Op grond van die ervaringen ben ik het daarmee van harte eens. Dit is de kern: besef dat er heel andere mens- en wereldbeelden bestaan dan die van ons. En besef dat wat wij, vanuit liberale democratieën beschouwen als de norm en als nastrevenswaardig, de norm niet meer is.
Willen we de waarden waarvoor wij staan – burgervrijheden en burgerrechten – behouden en zelfs uitdragen, dan begint dat met het besef dat we moeten luisteren naar anderen, om effectief en daadkrachtig op te komen voor democratie.
