Waarom willen jongetjes uit een klein dorpje in hun puberteit het verschil maken door hun leven te geven? En voor wát? Voor het eerst kunnen we in El Mundo, over jihadisme en terrorisme in Spanje lezen. Spanje! Misschien het land dat de beste relaties met de moslimwereld onderhoudt van Europa. Het oorspronkelijk doelwit van deze minkukels was de Basiliek la Sagrada Família.
Gaudí in Cappadocië
De schrijver Juan Goytisolo ontdekte de treffende overeenkomst tussen het maanlandschap bij Göreme, in midden Turkije, en het werk van de Spaanse architect Gaudi in Barcelona. Hij beschrijft die ontdekking in zijn bundel reisverhalen Gaudí in Cappadocië:
De verschillende elementen van het geheel lijken in elkaar te passen als rugwervels, botten en spieren van organische wezens… en de toeschouwer beleeft een soort hoogtepunt van de natuurlijke fictie of illusie, waarin de vervorming van steenmassa´s, de compensatie van perspectivische vertekeningen, de boomstructuren, hem omgeven met het aura van een trompe l´oeil – betovering en onwerkelijkheid.
Slaapwandelend, zwevend, teruggeworpen in de herinnering aan vroeger tijden en sferen, zal hij instinctief in de vervreemding en strakheid van het schilderij op zoek gaan naar parabolische dakconstructies, gewelven met Moorse druipsteendecoraties, gelobde of lipvormige figuren, bladloof, linten, geometrische bloemmotieven, schelpen, en kroonbladeren. Die rotsen met puntmutsen als een versteende processie van boetelingen; zijn dat misschien bovenlichten, daklantaarns of ventilatietorentjes uit tegels, aardewerk en potscherven?
Na de ontoegankelijk kale hoogvlakte, sleepte het verbijsterende schouwspel dat de samenkomst van de vier elementen had gesmeed, mij voor de tweede keer mee naar Gaudí: kolommen die met petten of puntkappen zijn afgedekt en als de zinnebeeldige potloden van een alfabetiseringscampagne in het gelid staan; wouden van kegels, naalden, pijlen, obelisken, fossiele medusa’s; onverwachte kleurschakeringen; breuk met de normatieve functionaliteit; mystieke bezieling; zuiver, rationeel architectonisch delirium…
Onmerkbaar verdwijnt de afstand tussen Cappadocië en Barcelona de wonderbaarlijke ruimte waarin hij zich beweegt, voert hem onontkoombaar naar de persoonlijke, volstrekt unieke creativiteit van Gaudí.
Juan Goytisolo uit: Gaudí in Cappadocië
De prachtige culturele brug die hier wordt geslagen vanuit de inspirerende islamitische architectuur van Andalusië naar de Basiliek la Sagrada Família in Barcelona, en de organisch gevormde zandsteenlandschappen in midden Turkije, geeft betekenis aan ons leven. De moedwillige vernietiging ervan is nihilistisch, smerig en zinloos. Het is het moedwillig vijanden maken van mensen die nog steeds bereid waren het moeizame proces van ‘verstaan’ van het goddelijke en het verstaan van elkaar steeds opnieuw aan te gaan.
Religie en politiek
Het wordt tijd dat moslims zich veel intensiever gaan bezighouden met de zorgen, doelstellingen en eisen, die hun leer op tafel brengt en die eventueel herkenbaar zijn – en in alle openheid bespreekbaar zijn – vanuit dezelfde zorgen, doelstellingen en eisen die vanuit een democratische rechtsstaat worden geformuleerd.
Kunnen wij moslims van binnenuit onze ‘eigen leer’ redelijke argumenten vinden van waaruit wij het Nederlandse politieke beleid, zoals dat nu onder de handen van onze ‘bekwame’ (een uitdrukking van Wim Kan, maar wie kent die nog?) partijpolitieke onderhandelaars groeit, onderschrijven? Zonder dat enige religie inhoudelijk wordt bevoorrecht?
In hoeverre de leer van een religie in alle redelijkheid verenigbaar is met een liberaal democratische maatschappijstructuur is al eeuwen onduidelijk. Omdat alle wereldreligies gedurende hun eeuwen van tekstontwikkeling er hun corebusiness van hebben gemaakt om zich ondergeschikt te maken aan de grondwet van het land waarin zij worden nageleefd, vooral als het gaat om veiligheid en rechtvaardigheid, is dat een voldongen feit.
Ethiek – ook medische ethiek – is in Nederland gebaseerd op humane beginselen en ‘de openbaring’. Dan spreek ik over ‘de joods-christelijke-islamitische openbaring’, zei de minister die aantoonde dat zij als een cultuurhistorica haar religies en culturen kende. Alleen het domste jongetje van de klas noemde haar ‘knettergek’. In zijn afscheidswoorden heeft de profeet Mohammed als het ware de hele mensheid aangesproken met deze woorden:
O mensen! Weet dat uw Heer éen is! Allen bent u uit Adam en Adam is uit stof. Wie de mensen geen mededogen toont zal van God geen mededogen ontvangen. Wie onder U de minderheden tot vijand heeft, zal mij tot vijand hebben. Al wie een andersgelovige ( jood of christen) onderdrukt en met overmatige lasten bezwaart, zal mij als eiser tegenover zich vinden.
Profeet Mohammed uit: Abu Yusuf, Kitab’ul-haradj
Er bestaat – vooral bij de jongens met de zwart-witte vlaggen – een hele collectie vragen over de toelaatbaarheid van het verblijf van moslims in niet-moslimstaten, waarbij je je dient te ‘onderwerpen’ aan ‘hun wetten’, loyaal moet zijn aan ‘hen’, en solidariteitsbeginselen moet onderschrijven met de inwoners van het land van verblijf.
Misschien moeten die beginselen door vertegenwoordigers van allerlei geloofsgemeenschappen nog wat nadrukkelijker en in het openbaar worden ondertekend. Zelfs al zou dat in beginsel symboolpolitiek zijn. Als moslims missen wij dat moreel leiderschap. In het openbaar herhaaldelijk en steeds weer afstand nemen van terroristisch- en alle andere soorten geweld draagt bij aan het veiligheidsgevoel van je medeburgers. Ook al voel je je zo onschuldig als een pasgeboren kind. Zowel in maatschappelijk als justitieel opzicht komen we dan bij het begrip ‘burgerschap’.
Burgerschap
De kwestie van burgerschap is nu vooral een kwestie van gevoel. Het gevoel van erbij horen en je thuis voelen gaat misschien wel vooraf aan solidariteit, loyaliteit en participatie. Het is waar de spil van alle vragen om draait: rechtvaardigheid en vooral sociale rechtvaardigheid. Er is geen verplichting geformuleerd door justitie om te verlangen dat iemand tot deze of gene politieke gemeenschap behoort, maar als je dat wel doet dan schrijft liberale rechtvaardigheid een zekere mate van ‘erbij horen’ voor.
Op het gebied van misdaad en straf verschillen liberalen en conservatieven van elkaar. Dus ook over de menselijke natuur, de aard van morele waarden en de oorzaak van criminele activiteiten. In wezen geloven liberalen – net als moslims – dat de mens van nature goed is. Misdaad is vaak een product van armoede en ontbering. Dat maakt de maatschappij verantwoordelijk voor crimineel gedrag, omdat zij niet in de materiële behoeften heeft voorzien van het individu dat misdaden begaat. Daarmee is het in gebreke gebleven om de voorwaarden van het ontstaan van de corruptie (van een natuurlijk goed persoon) te voorkomen.
Goed en kwaad
Men lijkt rechtsfilosofisch eensgezind te zijn in de opvatting dat de mens is geboren met een natuurlijke capaciteit om goed en kwaad te onderscheiden en ermee om te gaan. Er zijn morele waarden, gebaseerd op traditionele religieuze overtuigingen en leer, die door de familie, de tempel, de synagoge, de kerk, de moskee en de school moeten worden overgedragen om een individu van goed karakter en morele waarden te vormen.
Het verschil begint bij de opvatting dat personen van slecht gevormd karakter, en gebrekkige morele waarden, zelf verantwoordelijk zijn voor hun misdaad en niet de sociaaleconomische omstandigheden. Individuen hebben immers een vrije wil en vrijheid van keuze, ongeacht hun persoonlijke omstandigheden. Dit vormt een overlapping met wat ‘de leer van de wereldreligies’ hierover aandraagt.
De specifieke vraag of ‘saamhorigheidsgevoel’ in een liberaal democratische rechtsstaat door moslims als ‘legitiem’ wordt ervaren, wordt vanuit islamitische kringen bevestigend beantwoord, voor zover het door het wederzijds herkennen en erkennen van ethische principes mogelijk wordt gemaakt.
Politieke partijen zoals DENK, die voor een groot deel een islamitische achterban hebben, zouden een rol van betekenis kunnen spelen. Natuurlijk nemen ze niet deel aan het huidige formatieoverleg. Voorlopig schoppen ze nog lekker keet in de klas. Maar een eventueel door DENK in te stellen denktank, die wél zou deelnemen aan het huidige overleg – en dat nog wat extra zou vertragen – zou veel maatschappelijke ellende in de komende vier jaar kunnen voorkomen. Ondertussen kunnen de leden van DENK vast oefenen in het staand zingen van het Wilhelmus.
De verbijstering moet gecultiveerd worden, vind je. Wel een beetje, maar daarnaast moet er ook meer gespot worden, over de klungels in Spanje bv die zichzelf en hun imam opblazen.
De (psychologische) terreur die uitgaat van aanslagen, bv door naast het dodental ook steeds te vermelden hoeveel mensen die dag een natuurlijke dood zijn gestorven en hoeveel door ongelukken.
Het voorstel DENK een denkgroep te laten oprichten die met de formateurs kan meepraten is te laat en ook niet zoals het werkt in Nederland. Maar het principe van het voorstel deugt.
Reactie aangepast, zie huisregels.
Ik kan me niet voorstellen dat welke moslim ook, van uiterst salafistisch tot aan uiterst seculier of geintegreerd, het Wilhelmus uit zijn strot kan krijgen en er iets bij zou kunnen voelen (maar ook niet van Chinezen of Joden bijv.). Duitsen bloed? Konink van Hispanje altijd geëerd? Ik probeer me dat dan voor te stellen, lukt me totaal niet, maar kan het niet, het moet aangepast worden!
Dirk, wacht even. Joden kunnen wel degelijk het Wilhelmus zingen. Dat Israelische staatsburgers dat niet kunnen, lijkt me voor de hand te liggen, net zoals dat geldt voor Chinezen. Net als christenen kunnen joden het Wilhelmus zingen, uiteraard wanneer zij Nederlander zijn.
Als Brabants katholiek jongetje kreeg ik het mijn strot al niet uit Binjamin, het was iets van boven de rivieren, in het gereformeerd bastillon, die ons gegeneraliseerden eeuwen hadden dwars gezeten (hoe kon je dat als 8-jarig jongetje eigenlijk al doorhebben? maar was wel zo!!)
Als de RK-kerk de protestanten niet zou hebben vervolgd, zou de verhouding tussen protestanten en katholieken waarschijnlijk van meet af aan veel beter zijn geweest. Denk ook aan onze verhouding t.o.v. de Duitsers: eeuwenlang onze goede buren geweest, maar vijf jaar bezetting en terreur hebben tientallen jaren van haat en afkeer opgeleverd. Pas de laatste ongeveer 20 jaar is er een algemeen gevoel van wederzijdse waardering tussen Nederlanders en Duitsers.
Elke godsdienst die exclusief is in de zin dat alle naties en volkeren zich aan haar dient te onderwerpen, met bijvoorbeeld als argument: omdat de Allerhoogste dat wil zodat elk mens eeuwig gelukkig kan worden, brengt uiteindelijk alleen maar geweld, onderdrukking en moordpartijen teweeg. Als de geschiedenis ooit iets bewezen heeft is dat het wel. Of we het leuk vinden of niet dankzij de secularisatie zijn steeds meer gelovigen in de Allerhoogste en religieuze leiders tot het inzicht komen dat het scheppen van een wereld waar het goed wonen is voor alle mensen dat je dat niet bereikt met hel en verdoemenis; de ander verketteren en desnoods de kop afhakken, maar samenwerken en de ander als medemens zien en ervaren in de volle betekenis van het woord.
“Er zijn morele waarden, gebaseerd op traditionele religieuze overtuigingen en leer, die door de familie, de tempel, de synagoge, de kerk, de moskee en de school moeten worden overgedragen om een individu van goed karakter en morele waarden te vormen.” Dat zal best. Maar dat kan alleen wanneer wij volop eerbied hebben en respect voor de ander met zijn specifieke levensovertuiging en niet uitgaat van een superioriteitsdenken van het eigen gelijk, de eigen waarheid, de eigen morele waarden.
Helemaal mee eens! Ik ga uit van de eenvoudige gedachte dat iedere levensbeschouwing, godsdienst of andere vorm van spiritualiteit tot doel moet hebben om zelf een beter mens te worden en met onze medemensen een betere wereld te creëren. Het beknotten van vrijheden en rechten van o.a. vrouwen en het van alles en nog wat moeten en niet mogen is daarmee in tegenspraak. Het gaat om het leven, de leer is theorie die de praktijk moet ondersteunen. Als een christen, jood of moslim vasthoudt aan een starre leer en daarmee andere mensen achteruitzet en haat zaait, maakt hij zich net zo schuldig aan afgoderij als de heidenen uit de Bijbelverhalen.