Op maandag 27 mei 2013 organiseerde FORUM met andere instituten een studiedag over het Jihadisme in Europa. Het was een buitengewoon interessante bijeenkomst. Er werd niet veel nieuws verteld, althans niets wat ik nog niet wist, maar de bijdragen van alle sprekers zorgden er wel voor dat mijn beeld van het Europese jihadisme meer samenhang kreeg. Toch wist de conferentie de kern van de zaak niet te raken. Op basis van de presentatie van Petra Weyland, onderzoekster aan het George C. Marshall Center for Security Studies in Garmisch-Partenkirchen, licht ik toe wat ik bedoel. Mevrouw Weyland maakte de vergelijking tussen Europese begeesterde zielen die in de jaren ’70 en ’80 naar Nicaragua afreisden om daar deel te nemen aan de linkse Sandinistische Revolutie. Er is daarom, volgens haar, in het geval van de jihadisten, niets nieuws onder de zon. De jihadisten van nu zouden net zo zijn als de hippe idealisten van toen. Toch gaat haar vergelijking mank. De Sandinistische revolutie riep in Europa geen vergelijkbare diepe emoties en afkeer op als de Islam dat nu doet; integendeel, links Europa was er enthousiast over. Bovendien waren de Nicaraguagangers ‘onze’ Europese mensen en worden de Europese jihadisten, in meerderheid moslims van niet-Europese afkomst, niet als van ‘ons’ beschouwd, maar als ‘die ander’. En dan een ander die men liever kwijt dan rijk is. De conferentie kon nog zo rationeel het jihadistenprobleem bespreken, de analisten en opinievormers vergaten dat als het i-woord valt, elke redelijkheid verloren lijkt. Dat bleek overigens ook uit de aanwezigheid van een aantal aanwezigen die op emotionele wijze de sprekers verwijten maakten omdat zij vonden dat zij onterecht spraken over de islam en moslims. Er was zelfs iemand uit het publiek die de geachte dames en heren academici vroeg of zij wisten wanneer iemand een echte moslim was of niet. Terecht verwezen de panelleden de vrager naar de Allerhoogste voor dit Salomonsoordeel.
Het i-woordreflex zien we ook terug bij de laatste opiniepeiling die Maurice de Hond uitgevoerd heeft voor de PVV. In het onderzoek ging het om de mening van ‘de Nederlander’ over de islam en moslims. Het beeld is niet voor de poes. In vrijwel alle gevallen is de gemiddelde mening van de gemiddelde Nederlander negatief over de islam, of in elk geval weinig positief. Natuurlijk waren er verschillen tussen partijen: van extreem negatief, PVV, tot licht positief, D’66, en ook waren er verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden, waarbij de hoogopgeleiden wat positiever waren, en mannen en vrouwen, waar de vrouwen wat negatiever waren dan de mannen. Maar het i-woord riep hoe dan ook zeer weinig sympathie op.
Joost Niemöller schrijft, naar aanleiding van het onderzoek van De Hond, op De Dagelijkse Standaard, dat Nederland “stront- en strontziek is van de islam”. De opstelling van de Marokkaanse verdachten in de zaak van de vermoorde grensrechter Richard Nieuwenhuizen, de moord op de Britse soldaat en de aanval op een Parijse passant door een doorgedraaide man van islamitische afkomst doen de islamitische zaak zeker geen goed. En daar komen de recente gebeurtenissen in Turkije nog bij, waar met name stadsbewoners aangeven, om in de woorden van Niemöller te blijven, ‘stront- en strontziek te zijn’ van premier Erdo?an en zijn AK-partij. Het van 22-tot-06-uur alcoholverbod zal letterlijk de druppel zijn geweest. De Turkse demonstranten zijn evenwel niet tegen de islam, maar wel tegen Erdo?an’s islam en laat de Turkse leider in Europa nu ook een slechte pers hebben.
Hoe moet het nu verder? Na het drama in Londen kon ik me goed vinden in de woorden van Ayaan Hirsi Ali in de Volkskrant. De obligate uitingen van moslimleiders na de moord in Londen dat ‘dit de islam niet is’ voldoen niet meer. De cartoon van Jos Collignon in de Volkskrant van 24 mei was dan ook raak: verschillende islamitische leidslieden verwijzen naar elkaar, maar niet naar zichzelf als hen de vraag wordt gesteld dat ‘dit toch jullie islam is’, naar aanleiding van de moord op de Britse soldaat. Niemand lijkt verantwoordelijkheid te nemen. Maar wie meent namens de islam te mogen spreken, is ook aanspreekbaar op het gedrag van de mensen die hij pretendeert te vertegenwoordigen. Waarom zou je je anders publiekelijk uitspreken over wat wel en wat niet islam is?
Maar de islamitische leidslieden hebben ook moeilijke vragen te beantwoorden. In welke mate zijn zij verantwoordelijk voor de wandaden van andere moslims, zoals de daders in Londen en Parijs? Is de dood van grensrechter Nieuwenhuizen het gevolg van het moslim-zijn van de jongens en vader die terecht staan of niet? Waar liggen de grenzen?
De gebeurtenissen gaan zo snel, en dan noem ik de rellen in Stockholm nog niet eens. En nu gebeurt er precies waar ik al die tijd al zo bang voor ben geweest. De polarisatie tussen al of niet extreme moslims en de anti-islampartijen is inmiddels zo groot, dat het i-woord alleen nog maar razernij oproept en een waas voor de ogen van beide partijen: bij de moslims een diep gekwetste ziel en bij degenen die niets van de islam willen weten een woede die zich gaat ontladen.
Meer dan ooit dienen daarom de gematigde krachten in Europa van zich te laten horen. Maar wie zijn dat als zelfs een dinosaurus als Tony Blair de essentie van de islam ter discussie gaat stellen en de vorige Franse president en de huidige Duitse Bondskanselier de multiculturele samenleving laten vallen?
Ik zei het al eerder: de PVV van Geert Wilders en Martin Bosma heeft de regeringsmacht niet nodig om haar doelen te verwezenlijken. Ze hoeven slechts achterover te leunen. De wereld neemt vanzelf wel hun gedachtegoed over: we hebben niets tegen moslims, maar alles tegen islam. Het i-woord heeft zeggingskracht gekregen en wat voor een.
Nou, nou, ik vrees dat de heer De ruiter een beetje aan wensdenken doet. Alsof heel Nederland momenteel op z’n kop staat vanwege deze discussies. De gewone man of vrouw gaat vandaag lekker naar z’n werk, drinkt straks een kop koffie en krijgt niets mee van deze discussies.
Bij de Nederlander gaan eindelijk de ogen open.
‘Het is verhelderend het huidige anti-islamisme te vergelijken met het antisemitisme van voor de Tweede Wereldoorlog.
Vervang alle woorden als Marokkaan, islamiet, islam, imam en moskee door jood, jodendom, rabbijn en synagoge en je voelt de beklemming van het antisemitisme in de jaren dertig.
Toen waren de joden zondebok voor de economische crisis, nu zijn moslims zondebok voor de zogenaamde veiligheidscrisis.
Er is helemaal geen veiligheidcrisis, wat er speelt is het Verdeel en Heers principe. De staat zet groeperingen tegen elkaar op, onder het motto Verdeel en Heers.
@Charles
je hebt het uitstekend verwoordt, het Heers en Verdeel principe en niet alleen de staat gebruikt het principe ook Mensen en organisaties die het goed uitkomt.
Indrukwekkend rijtje, wandaden van moslims zoals in Londen en Parijs, dood van grensrechter Nieuwenhuizen, rellen in Stockholm.
Waar liggen de grenzen, vraagt Jaap de Ruiter.
Hij zou eens kunnen beginnen met het in perspectief plaatsen van anti islamisten als Anders Breivik die 77 jonge mensen als muizen afslachtte. Breivik is de schrijver van een extreemrechts, staatsnationalistisch, anti-islamitisch en anti-feministisch manfest. Breivik was lid van de rechts-populistische Noorse Vooruitgangspartij en kon zich goed vinden in de standpunten van de PVV.
Is daar ooit een richting, ideologie of etnische groep voor ter verantwoording geroepen?
Walgelijk om aan Hitler te refereren in deze. Wat een demonisering weer van Wilders als persoon. De Islam is totalitair en erkent geen andere levensbeschouwelijke visies. Gematigde Islam, die bestaat niet want stiekem -of openlijk- geloven alle moslims dat je je moet onderwerpen aan Allah’s wil en dat de Koran de drie geloven van het boek, Bijbel, Thora en Koran, het finale woord is waar ‘de mens’ zich aan móet onderwerpen. Geen moslim zal dit tegenspreken. Dus is er idd iets wezenlijks mis met de Islam.
Raar hoor dat de heer de Ruiter vindt dat de moslimsleiders zich moeten verantwoorden. Stel, er is een meneer de Ruiter die een moord pleegt. Is dan de auteur van dit stukje verantwoordelijk? Stel, er is een Nederlander die in Cambodja 23 meisjes verkracht, zijn wij als Nederlander dan verantwoordelijk? Zijn de protestants christelijken aan te spreken op de kruistochten die werden georganiseerd, of de massaslachting die bij de Montsegur heeft plaatsgevonden? Waarom wordt een hele godsdienst veroordeeld als er een paar extremisten zijn die hele stomme en verschrikkelijke dingen doen?
De islam is als relatieve nieuwkomer een makkelijke zondebok. Het klopt dat er andere uitgangspunten worden gehanteerd dan dat wij westerlingen gewend zijn en dat er ideeën leven lijken in te gaan tegen de ‘verworvenheden’ die wij in onze maatschappij hebben bereikt. Maar dat is geen reden om een hele godsdienst, waar 1,5 miljard mensen deel van uitmaken, te veroordelen of de zwarte piet toe te schuiven.
Reactie op Robbie van Caam: let erop, Robbie, dat Wilders zelf de vergelijking met Hitler maakt. Ik zou zeggen: lees het nog eens na in mijn “Ideologie van de PVV”.
Reactie op Pref: ik vind dat als moslimleiders zich geroepen voelen iets te zeggen over, in dit geval, de laffe moord in Londen, zij aanspreekbaar zijn op hun uitspraken en meer dan dat mogen laten zien dan een obligate veroordeling.
Uw vergelijking met een andere de Ruiter die in Cambodja een moord pleegt is verder ridicuul. Bovendien woont er geen enkele de Ruiter in Cambodja; en wij plegen al helemaal geen moorden (zeg ik uit naam van alle de Ruiters)
In Naam van elke religie werden en worden de verschrikkelijkste misdaden tegen de menselijkheid gepleegd. Kennelijk is geen godsdienst in staat dat te voorkomen. Wel stelt elke religie eisen aan zijn belijdend gelovigen. Er zijn religies die gelovigen daarop reeds in het hiernumaals afrekenen: ze worden ge-excommuniceerd, de kerk/synagoge (organisatie) uitgegooid, en de belijdend lidmaten laten publiekelijk voorbeeldig het tegenovergestelde zien zien. Dat in Nederland de islamofobie (angst voor de islam en de 5% moslims) toeneemt is niet zo vreemd: overal waar moslims de meerderheid vormen is het een bende, inclusief moord en doodslag – zelfs op medegelovigen. Organisaties van moslims in Nederland zullen de islamofobie, het kwaad, kunnen bestrijden door het goede te doen, en… te laten zien dat ‘wie zwijgt, stemt toe’
Geachte heer De Ruiter. U schrijft: “De obligate uitingen van moslimleiders na de moord in Londen dat ‘dit de islam niet is’ voldoen niet meer. … Niemand lijkt verantwoordelijkheid te nemen. Maar wie meent namens de islam te mogen spreken, is ook aanspreekbaar op het gedrag van de mensen die hij pretendeert te vertegenwoordigen. Waarom zou je je anders publiekelijk uitspreken over wat wel en wat niet islam is?”
Dit begrijp ik niet. Waarom zou een moslimleider niet mogen opmerken dat geweld gebruiken tegen iemand die zich niet gewelddadig gedroeg, onislamitisch is – althans zolang hij daarmee ál zulk geweld veroordeelt?
En waarom zou je een religieuze leider aan moet kunnen spreken op het gedrag van de mensen die hij pretendeert te vertegenwoordigen? Zou je die aanspreekbaarheid niet in elk geval moeten beperken tot gedrag waartoe hij heeft opgeroepen, of waarvan hij expliciet of impliciet aangaf dat het gerechtvaardigd is? Of minstens om gedrag waarop hij echt enige invloed heeft?
Bovendien, ging het hier niet om religieuze leiders die agressief geweld als onislamitisch kwalificeren en daarmee aangeven de betrokkenen juist níet te vertegenwoordigen?
U klaagt dat niemand verantwoordelijkheid neemt. Dat is ook inderdaad heel vervelend. Maar komt dat misschien omdat de verantwoordelijkheden in de gevallen die u bespreekt behoorlijk complex zijn? In al die gevallen zijn de daders het product van complexe maatschappelijke omstandigheden. Ze leven allemaal op het breukvlak van botsende culturen waar een redelijk nuchter en stabiel mens al aardig van in de war kan raken. Die omstandigheden zijn het product van een behoorlijk complexe economische, politieke en (inderdaad, ook nog eens) religieuze geschiedenis. Daar is niemand nou eens lekker in zijn eentje verantwoordelijk voor. Er is dus niemand naar wie we nu eens lekker met z’n allen kunnen gaan zitten wijzen. Als u bij “verantwoordelijkheid nemen” doelt op “zich verantwoordelijk voelen voor het gebeurde” zou iemand die hier de verantwoordelijkheid neemt zichzelf krankzinnig overschatten.
’t Is heel wel denkbaar hoor dat terreuracties uit naam van de islam ons bespaard waren gebleven als de islam anders in elkaar had gezeten, maar als verder alles hetzelfde was geweest, hadden we diezelfde terreuracties dan niet onder een ándere vlag gehad?
En er is nog iets dat me verbaast. We hebben te maken met akelig wangedrag van behoorlijk verwarde geesten. Bij alles wat die lieden roepen lachen we schamper of briesen we verontwaardigd om hun lafheid en hun leugens, maar als ze roepen dat ze deden wat ze deden uit naam van de islam, geloven we ze ineens onvoorwaardelijk. Is dat niet een beetje raar eigenlijk?
Bart Voorzanger: ik begrijp best dat de materie complex is en dat er allerlei vragen zijn over de mate van verantwoordelijkheid en verantwoording nemen.
Maar ik breng het terug tot de essentie. Als moslimleiders -terecht overigens- de excessen van de islam veroordelen, en dat keer op keer doen, dan gaan hun verklaringen aan geloofwaardigheid lijden en dat is precies wat ze niet willen.
Vandaar dat die lieden die zich uiten zich moeten realiseren dat dat niet vrijblijvend is. Ieder die zich in het openbaar uit, weet dat hij of zijn zich moet verantwoorden, ik ook, anders hebben je verklaringen geen waarde.
Een goed artikel. Maar wat mij blijft verbazen, is het feit dat in alle media – ook in dit artikel – , wordt gesteld dat Blair zou hebben gezegd dat islam in ‘haar kern aan visie op religie en op de verhouding tussen religie en politiek heeft, die zich niet past binnen pluralistische, liberale en transparante samenlevinge’.
Dat zegt Blair namelijk niet. Hij zegt dat er een stroming binnen alle volgers van islam is (a strain) die deze visie aanhangt, en dat die groep, inclusief haar passieve sympathisanten, groter is dan we zouden willen toegeven. Hij zegt niet dat ‘islam’ als zodanig in haar geheel die visie uitdraagt, maar dat het een probleem van de hedendaagse islam is dat zo’n stroming bestaat en groter is dan we zouden willen. Dit punt onderschrijf ik direct, terwijl ik geneigd ben om de versimpelde en onjuist versie die voortdurend te horen is, naast me neer te leggen.
Erger is het bredere effect dat het weglaten of negeren van dergelijke op het eerste gezicht wellicht onbeduidend ingeschatte nuanceringen heeft. Hierdoor zullen veel ‘gematigde moslims’ die De Ruiter hier oproept om hun stem te laten horen, het tegenovergestelde doen. Want juist hierdoor ontstaat bij ‘gematigde moslims’ (ik houd die term aan omdat De Ruiter heb gebruikt, ikzelf vind het teveel een containerbegrip), juist opnieuw het gevoel dat wij zij ook doen of zeggen alle moslims en ‘dé hele islam’ uiteindelijk toch weer op één grote hoop gegooid worden. Een hoop waar zij zich niet in herkennen en zich ook niet voor willen verantwoorden. Recent wordt steeds vaker duidelijk dat dit zelfs een averechts effect heeft: de vele moslims die hier leven en die een andere visie op islam hebben dan de stroming en haar sympathisanten die geweld gebruiken, draaien het debat steeds vaker de rug toe, uit vermoeidheid en frustratie omdat hun geluid kennelijk toch niet gehoord of serieus genomen wordt.
Aan: Ceylan Ik betwist je interpretatie van Blair’s woorden, maar begrijp de rationale van je interpretatie wel. Bovendien hebben we het hier ook over perceptie: als je zegt dat er in de ‘hearth’ van iets een weeffout zit, doe je, hoe dan ook, een scherpe uitspraak, ook al is de rest goed geweven.
Waar ik dan weer moeite mee heb, hoewel ik ook dat goed begrijp, is dat ‘gematigde moslims’ (en ook hier zie ik je punt in het gebruik van deze term) zich terugtrekken. Waarom zouden ze dat doen als ze voor zichzelf weten dat ze niet tot die gewelddadige moslims behoren? Ze moeten te allen tijde doorzetten en laten zien dat de islam en moslims vredestichters zijn en vrede willen bewaren. Juist in tijden van polarisatie doen ze er goed aan hun islam te laten zien. Raken ze gefrustreerd en trekken ze zich terug, dan wrijven hun ideologische tegenstanders zich in de handen: hun doelen zijn bereikt.
Beste Jan Jaap: Met je eerste opmerking ben ik het eens. Voordat ik reageerde, heb ik ook meermaals getwijfeld over de vraag of je nog onderscheid kunt maken ’tussen ‘islam’ en een ‘stroming binnen islam’ als je daarbij stelt dat er in ’the hearth of islam’ iets fout zit. Omdat je die stroming zou kunnen zien als de ‘weeffout’ die het hart van islam raakt, ben ik uiteindelijk bij mijn redenering gebleven. Maar het is idd voor meerdere interpretaties vatbaar én zonder twijfel een scherpe opmerking.
Ik heb dezelfde moeite als jij met het feit dat veel moslims zich terugtrekken i.p.v. een ander geluid laten horen/zien. Hoewel dat ook nog wel gebeurt, maar minder dan een paar jaar geleden. Maar het is de vraag of je van de meerderheid van moslims in deze fase waarin de meeste van hen noodgedwongen vooral bezig zijn met hun maatschappelijke situatie te verstevigen, kunt verwachten dat zij ‘de wijste’ blijven. Ik denk dat het wel kan, maar dan is er wel ondersteuning nodig (zowel intern als extern) en een aanhoudende (vooral interne) dialoog. En elke gemiste nuance maakt dat dit meer nodig is. (Vergeet ook niet dat het grotendeels om jonge moslims gaat).
Maar laten we ieder via onze toegankelijke kanalen blijven stimuleren, en ook binnen verschillende groepen van de samenleving. Meer is er ook niet te doen, ben ik bang.
Dank voor je reactie. Hartelijke groet