‘One Happy Kingdom’ – over de afschaffing van slavernij

In een muzikale voorstelling komt ook de geschiedenis van Sint Maarten tot leven, waar het slavernijsysteem vijftien jaar voor de officiële afschaffing door slaafgemaakten onklaar werd gemaakt. De opbrengst van de voorstelling gaat naar de wederopbouw van Sint Maarten, Saba en Statia, die door de orkaan Irma zwaar getroffen zijn.

In het centrum van Den Haag, met uitzicht op de Hofvijver, ligt het Kabinet van de Koning. Er prijken twee gevelstenen op ter nagedachtenis aan het echtpaar dat er halverwege de 19^e eeuw woonde: Guillaume en Betsy Groen van Prinsterer. Guillaume zette zich in voor de afschaffing van de slavernij.

Betsy schreef daarover in 1841: “Opmerkelijk is in die slavenzaak de belangstelling van velen, die er vroeger nauwelijks aan dachten; vanavond komen hier aan huis de Hr.: Capadose, Gefsen, Hogendorp, Mackay, Stratenus, Elout, Delprat, enz. allen om daarover te confereren.”

Het citaat geeft ons inzicht in de bewustwording van een kleine groep die verkoos niet weg te kijken. Waartoe leidde die betrokkenheid? En wat was er nog meer voor nodig om te komen tot de afschaffing van de slavernij? Welke rol hadden de tot slaafgemaakten daar zelf in? Die vragen worden in Theater Diligentia opgevoerd tijdens de voorstelling One Happy Kingdom aankomende 12 november. Via Living History, muziek en dans uit verschillende delen van het koninkrijk brengt de voorstelling deze gedeelde geschiedenis tot leven.

De plek van de voorstelling is niet toevallig gekozen. Theater Diligentia ligt om de hoek van het oude woonhuis van Groen van Prinsterer. In november 1841 riep hij daar zijn netwerk bijeen en pleitte voor actie om te komen tot de afschaffing van het slavernijsysteem. Maar Groen Van Prinsterer kon zich niet vinden in de mening van een deel van de aanwezigen, die de Verlichtingsidealen aanhingen. Die verdeeldheid deed de toch al zo kleine groep abolitionisten geen goed.

Twaalf jaar later kreeg Groen van Prinsterer een nieuwe kans om bij te dragen aan het proces van de afschaffing. Hij mocht deelnemen aan de staatscommissie die adviseerde over het verloop van de afschaffing van de slavernij. Ook hier vond Groen van Prinsterer te weinig medestanders en na een jaar vergaderen gaf hij teleurgesteld op. Daarop gooide hij het over een geheel andere boeg. Samen met W.R. van Hoëvell diende hij in de Kamer een motie in voor de herziening van de slavenreglementen. Na bijna 15 jaar vechten tegen het systeem koos hij ervoor genoegen te nemen met een kleine aanpassing.

Het belang van het vertellen van het verhaal van Groen van Prinsterer schuilt mijns inziens niet zozeer in zijn succes, maar juist ook in die onhandige, overdreven principiële beslissingen en mislukkingen. Voor velen die zich hedendaags onrecht aantrekken, zijn die discussies, twijfels en frustraties herkenbaar. Een veelgehoorde tegenwerping tegen het verder onderzoeken van het slavernijverleden is dat wat achter ons ligt, niet relevant is voor het heden. Dat zie ik anders. Juist kennis over de inzet die geleverd is en de verhalen van de mensen die die strijd voerden, leveren ons in het heden gereedschap op voor een betere toekomst.

Omdat onze hedendaagse samenleving divers is, is het belangrijk ook naar diversiteit in het verleden te kijken. Terugkijken naar het slavernijverleden is niet compleet zonder oog te hebben voor de rol die slaafgemaakten gespeeld hebben in het bewerkstelligen van hun vrijheid, zowel mentaal als fysiek. Zo hebben op het Nederlands-Caribische deel van het eiland Sint Maarten slaafgemaakten het systeem reeds 15 jaar vóór de afschaffing onklaar gemaakt. Slaafgemaakten op Nederlands Sint Maarten dreigden te vluchten naar het Franse deel als zij niet per direct behandeld zouden worden als vrije mensen. Daarmee realiseerden zij de vrijheid zelf.

Dit verhaal krijgt weinig aandacht, vooral ook omdat het bij sommigen ongemak oproept. Voor hen is het gemakkelijker op slavernij terug te kijken als onrecht dat door Europese bestuurders beëindigd is, dan als een Europees koloniaal systeem dat door de onderdrukten bestreden is. Toch kunnen verhalen zoals dat van Sint Maarten mensen in het heden verbinden en bemoedigen, omdat het bevestigt wat de Amerikaanse antropologe Margaret Mead ooit zei: ‘Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it’s the only thing that ever has.’