Met name daar waar het gaat om machtssystemen en machthebbers. De menselijke belangen, privileges, (voor-)oordelen en interpretaties kunnen niet duidelijk genoeg worden gemaakt binnen gelovige gemeenschappen, culturen en maatschappijen.
Ontheiliging betekent in die zin dan ook dat de mist, waarmee sommige gewoonten en structuren omgeven zijn, wordt verdreven en dat de menselijke handelingen en belangen daarachter zichtbaar worden gemaakt. Wat overblijft van het geloof kan dan ten dienste staan van de gelovige. Wat dat betreft zijn we in Nederland redelijk op de goede weg.
Pseudo-spiritualiteit
Waar we ook goed in zijn is de ‘ontheiliging’ van sommige levensbeschouwelijke rituelen, voorwerpen en feestdagen. Hier doel ik op een ander soort ontheiliging. Kerstmis, boeddha-beeldjes en Holi-evenementen hebben voor een deel van de Nederlandse bevolking, en zeker voor de Nederlandse economie, het meeste van hun oorspronkelijke betekenis verloren.
Op zijn best zijn er pseudo-spirituele waarderingen aan verbonden, maar ik veronderstel dat het vaak meer om de esthetiek gaat. Dat is niet alleen jammer, want daadwerkelijke bestudering van levensbeschouwelijke tradities en bronnen kan erg waardevol zijn. Maar bovenal is het weinig respectvol naar degenen uit de respectievelijke tradities die er meer dan een oppervlakkige betekenis aan geven.
LINDA
Het is vergelijkbaar met wat Anousha Nzume in haar boek Hallo Witte Mensen schrijft over culturele toe-eigening, en Claudia de Breij onlangs in een column over de fake lesbische zoen op LINDA.Meiden (wat we eerder in de homoseksuele variant zagen op Linda’s L’HOMO).
Je kunt uit economische of andere oppervlakkige belangen wel van alles uit den vreemde naar je toe trekken en op jouw eigen verbasterde wijze terug de wereld in slingeren, maar ga dan niet bij Humberto Tan aan tafel zitten mekkeren dat je er commentaar op krijgt van degenen die je op goedkope en vrijblijvende wijze imiteert.
Je kunt ook daadwerkelijk verdieping zoeken in dat wat bij je past en daar wat eigens van maken – ook dat juich ik van harte toe. Dan heb je zelf het gevoel dat je ergens oprecht onderdeel van uitmaakt.
Toe-eigening
Als Humanist kom ik niet zo heel veel oneigenlijke toe-eigening van ‘mijn’ traditie tegen. Ja, er wordt nog al eens geschermd met humanistische waarden of het beschermen van de ‘humanistische’ cultuur op een wijze waarin ik geen humanisme kan ontdekken.
Onlangs zag ik een merkwaardige advertentie voor humanistische dienstverlening waar ik ook niets van deze traditie in herkende. Misschien dat humanisten zelf juist erg goed zijn in het toe-eigenen van eeuwenoude tradities en denkers vanuit een doorgeschoten neiging tot ontheiliging (in beide betekenissen). Zeker iets om verder op te reflecteren de komende drie kerstmaanden.
Dit artikel is mij uit het hart gegrepen. De kerstboom heeft niets te maken met de geboorte van Jezus Christus uit de maagd Maria. Paaseieren en -hazen hebben niets te maken met het feit, dat diezelfde Jezus als de zoon van God is opgestaan uit de dood.
Bedoelde u dat?
Als er een feest is dat ontheiligd wordt door christenen zelf is het kerstmis wel. Het is een geboortfeestje van een joods kindje in een stalletje en o, o, wat was het koud. En om het extra gezellig te maken wordt zelfs de dennenboom bezongen, met die mooie takken.
Het trieste is dit joods jongetje een blijde boodschap verkondigde, zo begreep ik. Die blijde boodschap leidde vervolgens tot de kruisdood.
Bij de geboorte zitten de kerken vol en bij zijn lijden (goede vrijdag) zijn de kerken nagenoeg leeg.
De 2000ste keer verjaardag vieren, gebeurt groots en meeslepend. De kruisdood is een heel ander verhaal. Zijn boodschap slaat kennelijk niet echt goed aan.
Geen enge, vervelende dingen, die appelleren op eigen gedrag en keuzes die de in hem gelovigen maken en wel eens tot de kruisdood zouden kunnen leiden (figuurlijk uiteraard). Wel gezellig de geboorte van diezelfde man vieren.
Dan vraag je je toch af de geboorte van die joodse man vieren en zijn kruisdood snel aan voorbij gaan of dat geen aanval is op deze man, van binnen uit?
Na de christelijke reactie van Henk en de joodse van Binjamin wil ik reageren op wat in de licht-humanistische tekst van Bart staat. Namelijk over ‘culturele toe-eigening’ iets wat hij niet afwijst maar er toch ook wel critisch tegenover staat. Ik ook wel dan dan vooral over de banalisering en commercialisering (dat is hetzelfde) van religieuze symbolen. Vroeger maakte ik me daar wel boos over ( wat mij betreft over boeddhistische symbolen maar nu denk ik: tegen domheid valt niet te vechten.
Daarnaast heb ik niets tegen culturele toe-eigening, het is van alle tijden en alle culturen, het is meestal tweerichtingverkeer.
Verder vind ik Bart wel erg pessimistisch door nu al over Kerstmis oftewel Midwinter te praten: de nazomer is net begonnen, leef in het nu. [reactie bewerkt, red.]