Protesterende Iraanse vrouwen: op veel plaatsen in de wereld verzamelen ze zich vanwege de gewelddadige arrestatie en dood van een jonge vrouw in Iran, Masha Amini. Ze zou haar hidjab (hoofdbedekking) niet correct gedragen hebben. Het gebeuren toont het gewelddadig optreden van de zedenpolitie maar ook de omgang met minderheden, met buitenstaanders in Iran: Amini behoorde tot een Koerdische minderheid en was soennitisch. Toch is zij nu in Iran een symbool voor echte vrijheid geworden, ondanks het feit dat vrouwen in Iran op allerlei gebieden functies hebben in de samenleving. Het gaat hier om de vrijheid zelf voor iets te kunnen kiezen.
Zulke gebeurtenissen roepen de video-kunstwerken van de Iraanse Shirin Neshat in herinnering (Tentoonstelling Stedelijk museum, 2006). Haar eerste werken waren portretten van vrouwen op wier gezicht teksten uit de Koran geschreven waren. In haar film Turbulent (1998) staat de man-vrouwverhouding centraal: je ziet twee camerabeelden in zwart-wit naast elkaar: links een zanger die voor een enthousiaste zaal van mannen een concert geeft. Op het beeld ernaast staat een vrouw zwijgend voor een lege zaal. Als zijn volkslied uit is, begint de vrouw en zingt haar ziel uit, in abstracte klanken maar er is niemand die haar hoort. Met haar film protesteerde Neshat tegen de regel dat vrouwen niet mochten optreden voor publiek. Zingende vrouwen zijn nog steeds haram zoals Iraanse zangeres Negin Parsa (160.000 volgers op Instagram) in 2019 ondervond toen haar verboden werd voor publiek op te treden.
Interessant is dat in Nederland het vrijheidsstokje wordt overgenomen door componisten als Aftab Darvishi, die werkt met het Kronos Quartet en het Ragazze Quartet. Daughters of Sol is geïnspireerd op een gedicht van de hedendaagse Iraanse dichter Ahmad Shamloo en gaat over de vele Iraanse vrouwelijke kunstenaars die hun land verlieten. In Sahar (Dawn), een muziekvideo, zie je een vrouw met een koffer door een verlaten landschap lopen bij zonsopgang, door struiken en over rotsen, terwijl een cellist eenzaam in dat wijde landschap speelt: het lijkt geen wandeling, is ze op de vlucht? Aan het eind komt haar gezicht in beeld terwijl ze door een tunnel loopt naar ergens…
Deze kunstenaars raken ons hart telkens met de kracht van hun verbeelding. Hun bijzondere kunstuitingen roepen het verlangen naar schoonheid en vrijheid op, of dat nu in taal, in klank of beeld wordt uitgedrukt. En Masha Amini met haar sluier wordt vast tot lang na haar dood een symbool voor die vrijheid.
