Zie je dat pas van afstand? Astronauten die terugkeren naar de aarde raken niet uitgepraat over haar schoonheid, van afstand. Bijna allemaal ontwikkelen ze bij terugkeer een andere verhouding tot de aarde, het milieu en het handelen van de mens. Velen zoals Wubbe Ockels en André Kuipers zetten zich na hun ruimtereis in voor natuur en milieu: ze beseffen dat deze aarde kwetsbaar is en onze houding daar veel negatief aan bijdraagt. De drie astronauten die vorig jaar met hun Sojoez-capsule terugkwamen van hun missie, landden niet op een kwetsbare aarde maar op een gekwetste aarde, aangetast door een virus. Komend vanuit de ruimte noemde een van hen dat een surrealistische ervaring.
Dikwijls blijkt kunst dan onverwacht de vinger op een zere plek te leggen. Dat geldt voor het lange gedicht van Antjie Krog, geschreven in haar sensitieve Afrikaans. De uitgave is tweetalig: Broze aarde. Een mis voor het universum.
Wat is die broze aarde voor haar? Dat is het vervuilde water, de bijna uitgestorven dieren, de verdwenen planten en de armen die om hulp roepen… zolang, ‘totdat de mens zal opstaan uit zijn dodelijk egoïsme’. De tekst begint met ‘adem, adem’ en eindigt daar ook weer mee. Het is een lang pleidooi voor bezinning, verandering, in de vorm van een viering gewijd aan de aarde, aan de schepping; met onder andere een miserere nobis (erbarm u over ons), een credo (een geloofsbelijdenis), een dies irae (dag van de wraak) afgesloten met een zegenwens. Krog, religieus opgevoed, gebruikt de bijzondere vorm van de liturgie om niet God maar diens Schepping centraal te stellen en laat niet af de mens tot verandering op te roepen, om te eindigen met:
‘Ga heen in vrede en verheerlijk de Broosheid van het Leven.
Ga heen en verkondig de Hymne van het Water,
het rentmeesterschap over de Aarde
en alles wat daarin, daarop en daaruit duurzaam bestaat.
Ga heen, word verzorgers van de Aarde en tors het Juk van Kostbaarheid. Amen.’
Het stuk van Antjie Krog werd in 2019 als een mini-opera uitgevoerd: Die nuwe verbond, en is te zien op Youtube.
