Ik moest de afgelopen dagen denken aan Harry Patch, de beroemde oorlogsveteraan uit de Eerste Wereldoorlog die met zijn 111 levensjaren in 2009 de oudste man van Europa was. Toen Patch als jonge soldaat de loopgraven werd ingestuurd zaten zogeheten wereldleiders thuis veilig een sigaar te roken. Laat zulke mannen zélf eens het slagveld opgaan als ze zo nodig oorlog willen voeren, vond Patch.[1] Hoe vaak zou er dan nog oorlog zijn?
Poetin denkt daar duidelijk anders over. De oorlog in Oekraïne is nu een realiteit die we onder ogen moeten zien. Gelukkig vragen veel mensen zich af wat ze kunnen doen. Hans Alma spreekt in haar oratie over religieus-humanistische zingeving over het zetten van ‘levensbevorderende stappen’.[2] Een diepgeworteld verlangen naar zin en waarde komt tot uiting in de wens om het leven van anderen tot bloei te laten komen. En om levens te stutten en steunen wanneer de waardigheid ervan wordt aangetast, zoals nu in Oekraïne. Voor mij komt dat op het volgende neer.
Om te beginnen wil ik weten wat zich in Oekraïne afspeelt. Dat vind ik op zichzelf waardevol, want ik zou niet willen leven in een wereld waarin niemand meer de krant leest of naar het journaal kijkt als het heftig wordt. Enerzijds hoef ik niet elk detail van de oorlog te kennen, anderzijds vind ik wegkijken geen optie. Een gebalanceerd nieuwsdieet dus, waarbij ik er bewust voor kies om nieuws vooral van journalistieke nieuwsbronnen te vernemen. De hoeveelheid misleidende informatie op sociale media is namelijk aanzienlijk. Jezelf en je omgeving tegen desinformatie beschermen wordt de komende weken alleen maar belangrijker, want het valt te verwachten dat de hoeveelheid (online) oorlogspropaganda zal toenemen.[3]
De verhalen en foto’s van alle vluchtelingen die gedwongen worden hun huis te verlaten raken mij en velen anderen. Thea Hilhorst, hoogleraar humanitaire hulp, noemt de solidariteit met Oekraïense vluchtelingen ‘een indrukwekkende verademing na de onverschillige kilte die de laatste jaren steeds vaker de overhand kreeg.’[4] Zelf doe ik mee aan vredesdemonstraties, ik heb een abonnement op het Vredesmagazine genomen, teken petities en doneer geld. Mensen in mijn omgeving stellen hun huis open, pleiten in brieven aan hun gemeente voor een gastvrije houding, geven ruimhartig aan organisaties als het Rode Kruis en Vluchtelingenwerk Nederland, of sluiten zich als vrijwilliger aan bij de Nederlandse vredesbeweging.[5] De mogelijkheden om in actie te komen zijn haast onuitputtelijk en gelukkig worden ze volop benut.
Hoe lang de oorlog in Oekraïne gaat duren weet ik niet. We gaan een onzekere toekomst tegemoet waarin niet alles fijn is en levensbevorderende stappen alleen al daarom steeds belangrijker worden. Schrijver en dichter Marieke Lucas Rijneveld verwoordt het krachtig:
Dus maak vrij baan in het hart, want daar is een onmeetbare ruimte.
En bedenk dit: in ieder welkom zit een schuilkelder.[6]
Noten
[1] De Britse band Radiohead eerde de veteraan enkele jaren geleden met het nummer Harry Patch (In Memory Of).
[2] Zie hansalma.com, Oratie, p.10.
[3] Menno van den Bos, Zo wapen je jezelf tegen desinformatie over de oorlog in Oekraïne, NRC Handelsblad (01-03-2022). Vier essentiële tips zijn: 1. Besef goed dat bij iedere grote nieuwsgebeurtenis oude beelden van stal worden gehaald en deze op sociale media uit hun context worden getrokken. 2. Stel de vraag: “Wat zie ik niet?” Korte filmpjes kunnen misleidend zijn omdat ze uit knip-en-plakwerk bestaan, afkomstig uit bijvoorbeeld langere nieuwsuitzendingen. De bredere context ontbreekt dan wederom. 3. Gebruik sociale media in beperkte mate voor het vergaren van nieuws. Het is moeilijk en enorm tijdrovend om alles wat je online leest en ziet zelf tot in de puntjes uit te zoeken. Dat wil helemaal niet zeggen dat je alles wat gevestigde nieuwsmedia schrijven voor lief hoeft te nemen. Wél zijn deze doorgaans een goed startpunt. 4. Aan het vorige punt verbonden: Sla niet door in alomvattend wantrouwen. Kwaliteitsmedia zijn niet perfect en een kritische houding is gezond, maar scheer journalistieke bronnen niet allemaal over één kam.
[4] Iñaki Oñorbe Genovesi, Waarom gaan grenzen nu wél open? ‘Vluchtelingen die op ons lijken zien we als echte vluchtelingen’, de Volkskrant (01-03-2022).
[5] Zie voor verdere informatie o.a.: Room for Ukraine, Vluchtelingenwerk Nederland, Stichting Vluchteling, Rode Kruis, Vredesmagazine, Petities op Change.org.
[6] Marieke Lucas Rijneveld, Een krijgszuchtige tijd, De Volkskrant (03-03-2022).
