Foto Simone Snakenborg 4
© Simone Snakenborg

Vrijdag 30 december 2016 kwamen twee scharnierpersonen uit katholiek Nederland bij elkaar in het Muziekgebouw in Eindhoven tijdens een manifestatie en meezingdag georganiseerd door vereniging Mariënburg en Ekklesia Amsterdam. Priester en liturgisch schrijver Huub Oosterhuis ontmoette de nieuwe Bossche bisschop mgr. Gerard de Korte. Het werd een indrukwekkende ontmoeting, omlijst door vele zingende stemmen van de koren die meewerkten en de overige aanwezigen in het muziekgebouw. Op Nieuwwij.nl een verslag vanaf het podium.

Door: Simone Snakenborg

Ongeveer sinds het overlijden van de populaire bisschop Rinie Bekkers op 9 mei 1966 ging er een andere wind waaien in katholiek Nederland. Was er na het Tweede Vaticaans Concilie eind 1965 even de hoop en belofte dat het anders en beter zou worden, na de benoeming van nieuwe bisschoppen in Den Bosch en Roermond leek Rome die koers resoluut te herstellen. De bisschoppen gingen, aldus Henk Baars, oud-voorzitter van vereniging Mariënburg, steeds meer op de rem staan.

De manifestatie van ‘1000 stemmen zingen’ had het karakter van een balans opmaken. Er werden vele woorden uitgesproken over de afgelopen halve eeuw – wat er wel was en niet mocht zijn – en ook werden de nodige oude liederen gezongen. Er was veel grijs en wit in de zaal, zoals bij zovele religieuze bijeenkomsten binnen en buiten de muren van de kerk. Ik met mijn, nog van nature, rode haar en 47 jaar voelde mij een benjamin, hoegenaamd wetend van niets. Toch een beetje jammer, dat het verleden zo werd teruggehaald, schoot er door mijn relatief jonge hoofd. Misschien is het goed voor de betrokkenen om een keer oud zeer uit te spreken. Maar laten we ons hierna alsjeblieft richten op vandaag en morgen.

Sterftejaren en geboortejaren
Oosterhuis nam in zijn toespraken offensieve woorden in de mond. Noemde de sfeer die  Roermonds bisschop Mgr. Gijssen in 1972 bracht “een klimaat van verkettering, waarbij God er Eén was die je straft om wie je bent.” Vanuit de zaal trok mgr. Gerard de Korte vervolgens een gezicht dat boekdelen sprak. Veel van de officiële rooms-katholieke leer, aldus Oosterhuis, is vanaf die tijd weg geleefd en overleefd. De afgelopen vijftig jaar waren voor velen sterftejaren en voor sommigen geboortejaren. Vanaf die tijd werd binnen de Amsterdamse Studentenekklesia gezocht naar nieuwe woorden en vormen voor het oude geloof. Het waren jaren van de leerhuisbeweging, waarin ze in de leer gingen bij joodse leermeesters om de bijbel te herlezen. Ook nu bestaat het Leerhuis nog. Men richt zich naast de studie op het joden- en christendom ook op de islam, waarbij de nadruk ligt op het zoeken naar een gemeenschappelijke visie op mens en maatschappij.

“Zijn wij andere mensen dan 50 jaar geleden?”, legde Oosterhuis ons voor. Hij denkt van wel. “Ons geloven is van stellig en triomfantelijk veranderd naar vragend en zoekend, waarbij heel veel antwoorden zijn verstomd.”

Foto Simomne Snakenborg 1
© Simone Snakenborg

Deuk in een pakje boter
Naast Oosterhuis waren er nog andere sprekers. Oud-voorzitter van de inmiddels opgeheven Acht Mei Beweging Henk Baars bedankte de bisschoppen dat ze op de rem gingen staan. Hierdoor kon de beweging opbloeien. Er is in die tijd veel bereikt, met uitzondering van de stellingname rond de hete hangijzers: vrouwen in het ambt, het huwelijk en homoseksualiteit. “Dat is toch wel erg jammer”, aldus Baars.

Ook ziet hij met lede ogen de uitdunning van de katholieke geloofsgemeenschap aan. “Stellen we nog wel wat voor, kunnen we maatschappelijk gezien nog wel een deuk in een pakje boter slaan?”. Dat vindt Baars zorgwekkend. Het is aan ons om in deze tijd de handen ineen te slaan en samen stelling te nemen tegen wat hij noemt het “gebral” in de samenleving. “Alle godsdiensten staan aan onze kant. Omarm de andere godsdiensten, zet gezamenlijke projecten op, doe concessie aan elkaar. Geloof komt veel meer voor dan je denkt, geloof verbindt mensen.” De activist Baars liet weer even van zich horen.

Tegenwind en dromen
Andere sprekers tijdens de manifestatie waren voormalig algemeen overste van de Nederlandse Dominicanen Ben Vocking, overste van het Fransicanessenklooster Mariendal in Roosendaal zr. Margriet van der Vliet en Kees Kok, werkzaam bij het Nieuwe Liefde Leerhuis. Ook zij benoemden de golfbeweging binnen de rooms-katholieke kerk en de maatschappij en memoreerden de voortvarendheid van volksbisschop Bekkers. Vocking haalde het grote talent aan van Bekkers om zich te laten adviseren door anderen. “Schillebeeckx, wat bedoel ik hier?”, had Bekkers ooit tijdens een interview gevraagd.

Zr. Van der Vliet vertelde hoe in die tijd op een stormachtige dag een verregende man aanklopte aan de deur van het klooster in Roosendaal. Hoe hij, binnengekomen, vertelde over zijn grote plannen om een nieuw centrum op te richten voor geloof, zingen en cultuur. De kloosterzusters geloofden in deze droom en hielpen de man deze te verwezenlijken. Deze man was Huub Oosterhuis en zijn centrum is het Ekklesia Amsterdam van nu.

Foto Simone Snakenborg 2
© Simone Snakenborg

De Korte aan het woord
Bijzonder was het te zien hoe genodigde gast Mgr. Gerard de Korte aanwezig was en deelnam aan de manifestatie. Hoe hij de liederen, als hij ze kende, meezong. Van De Korte wordt gezegd dat hij evenals paus Franciscus een bruggenbouwer is, een verbinder. Een mens met een rechtzinnig geloof en missie die sedert zijn aantreden op 14 mei 2016 contact zoekt met andere geloofsgemeenschappen. Hij gaat ze niet uit de weg. Het afgelopen jaar bezocht hij de onafhankelijke geloofsgemeenschappen San Salvator in Den Bosch en Antonius in Beweging in Best en ook vandaag is hij erbij. De eerste bisschop die wél komt. De zaal toonde hem respect en welkom met applaus.

De Korte liet zich tijdens de manifestatie interviewen door dagpresentator Colet van der Ven. De Korte toonde zich onder de indruk van de woorden over Bekkers die gesproken waren. “Zijn er ook zaken die u vanmiddag heeft gehoord, waarmee u het niet direct eens bent, maar waarvan u denkt: daar hebben ze een punt?”, vroeg Van der Ven. Het bleef even stil, De Korte mompelde vervolgens iets over “homo” en “huwelijk” maar probeerde al snel onze aandacht af te leiden naar iets wat in zijn ogen meer zorgwekkend is, namelijk de “crisis rond de geloofsvraag.” Ook hij herkent een toenemende sprakeloosheid onder katholieken, maar schrijft dit toe aan een bijbels analfabetisme en een samenleving waarin mensen steeds minder geloven. “Deze ontkerstening is, samen met de toenemende ontkerkelijking, onze grootste zorg.” En ook hij ziet het belang van (niet theologische, maar maatschappelijke) banden en interactie met andere godsdiensten.

Alles voor allen
De dag werd afgerond met de presentatie van een Nieuwe Catechismus Alles voor allen, samengesteld door Kees Kok uit het werk van Huub Oosterhuis. Hierin wordt geprobeerd aan de hand van het ‘Grote Verhaal’ van de Joodse en van de ‘messiaanse’ (‘oerchristelijke’) traditie, antwoorden te vinden op de eeuwige vragen van vandaag. Voorbij aan het onderscheid katholiek-protestant en voor iedereen.

Opnieuw beginnen
Het was een indrukwekkende middag. Niet zozeer vanwege het grote bezoekersaantal, er hebben zeker geen 1000 stemmen geklonken, ook al waren er vele onafhankelijke geloofsgemeenschappen en kritisch katholieken aanwezig. Maar wel vanwege de ontmoeting tussen beide heren Oosterhuis en De Korte. Het was even alsof we terug in de tijd waren en deelnamen aan een manifestatie van de Acht Mei Beweging waarin nu werd gezegd wat toen verstomd bleef.

Maar ik blijf het zeggen: jammer dat er zoveel woorden werden gesproken over het verleden en zo weinig over het nu en de toekomst. Het is natuurlijk prachtig om met ons allen De Steppe zal bloeien te galmen door het muziekgebouw, als een soort van geuzenzangers. En ik voel ook mee met de pijn van de oude generatie dat er ooit zoveel was beloofd en vervolgens dat alle deuren en luiken een halve eeuw lang potdicht gingen. Maar, en dat mogen beide heren zich wat mij betreft realiseren, de kerkelijke en gelovige generatie van nu kiest gewoon haar weg. We zoeken gewoon een plaats en vorm van geloven die bij ons past. Of dat nu in een traditionele kerk is, een onafhankelijke geloofsgemeenschap, een klooster, op de Camino de Santiago of gewoon thuis. Van jongs af hebben wij geleerd te kiezen en wij zoeken uit en richten in wat bij ons past.

Het zou heel goed zijn om bij een volgende manifestatie ‘gewoon opnieuw’ te beginnen. Niks geen gejeremieer over patstellingen, onmogelijkheden en oude beloften, maar lezingen en toespraken over wat ons verbindt en hoe we, ondanks en dankzij onze eigenheid, elkaar kunnen inspireren, kunnen leren van elkaar en samen verder kunnen gaan. En ik heb ook al een nieuw motto voor die manifestatie: ‘1000 stemmen zingen: Het is al begonnen, merk je het niet’. Wat mij betreft: moge het zo zijn!

Simone Snakenborg (1969) is mede-oprichter en vice-voorzitter van de onafhankelijke geloofsgemeenschap Ekklesia Tilburg en ritueelbegeleider. Voor meer informatie klik hier.

Simone Snakenborg

Simone Snakenborg

Ritueelbegeleider

Simone Snakenborg (1969) is medeoprichter en vicevoorzitter van de onafhankelijke geloofsgemeenschap Ekklesia Tilburg en ritueelbegeleider.
Profiel-pagina
Al 21 reacties — praat mee.