Toen ik in december vorig jaar in een uitzending bij Pauw te gast was, zaten Tijs en tegenover elkaar en daar bleek al snel dat het stellen van open vragen een probleem was. Ik had dus mijn twijfels bij Tijs zijn dialoogvaardigheden.

Wat er aan vooraf ging

In de voorbereiding van zijn nieuwe programma sprak ik uitvoerig met de redactie. De redactie bleef aandringen en wilde mij graag in de uitzending hebben. Omdat een eerder item van mij bij de Evangelische Omroep op het laatste moment geannuleerd werd, had mijn vertrouwen in de EO al een behoorlijke deuk opgelopen. Uiteindelijk maakte ik per mail concrete afspraken, waardoor ik besloot om de EO toch nog een kans te geven.

Een van de concrete en voornaamste afspraken was dat het niet over mijn persoon zou gaan. Dat vind ik namelijk niet interessant en het is niet mijn werk. Ik ben immers islamoloog. Letterlijk zijn we het volgende overeengekomen:

Het betreft coachen/gesprek van Tijs hoe hij moet omgaan met moslims. Dit doen we aan de hand van fragmenten en aan de hand van het gesprek ter plekke. Anne’s positie is die van Coach en Islamoloog om inhoudelijk te duiden.

Redactie (EO) van 'Tijs en de Ramadan'

We bespraken ook uitvoerig dat Tijs complexe theologische vragen bij mij neer kon leggen – en daar hebben we dan ook ruim twee van de drie uur over gesproken. Van mensenrechten, geweld en islam tot inderdaad de coaching hoe je een oprecht gesprek met moslims aangaat.

Anne-Dijk-Tijs
Anne Dijk vraagt Van den Brink met welke intentie hij op pad gaat. Beeld door: NPO/EO

Maar toen...

…Ging het al snel mis bij de voice over, waar Tijs mij tegen de afspraak in niet introduceert als religiewetenschapper en islamoloog, maar als ‘bekeerd en dochter van een dominee’. Ik vind dat best persoonlijk en volledig overbodig.

In de uitzending zag je mij op mijn lippen bijten, met een op zich niet verkeerd fragment waarin ik zeg dat je op zijn minst gelijkwaardig het gesprek moest aangaan. Een van de terechte Facebook spreekbolletjes vroeg waarom ik zo fel reageerde, maar die persoon weet natuurlijk niet dat we al twee uur fel hadden gedebatteerd over geweld – en ook over andere beelden van Tijs spraken. We hadden ook ons gezamenlijke optreden bij Pauw uitgebreid en verhit geanalyseerd.

Verderop in de uitzending komt al mijn inhoudelijke islamologische input niet aan bod. Maar de ‘zelfverklaarde-ontslagen-en-veroordeelde-imam-waarvan-je-het-antwoord-van-te-voren-al-weet-moslim’ krijgt opeens wél alle ruimte voor een onzinnig antwoord.

Zoals Enis Odaci in zijn recensie van het programma al schreef:

“De 73-jarige oma Janny Bakker is daarin het ultieme voorbeeld. Janny heeft via de schattige Facebook bubbeltjes aangegeven dat zij zich ernstig zorgen maakt over het groeiende aantal fanatieke moslims in Nederland. Die zorgen moet je serieus nemen, dus wat doe je dan? Dan vraag je moslims om haar de hand te reiken. Dan schakel je theologen in (waarvoor ik nou net benaderd was voor dit programma!) die haar kunnen laten zien hoe theologie en cultuur tot verschillende vormen van islam leiden. Dan schakel je een maatschappelijk medewerker in die Janny vertelt hoe je een ontmoeting kunt organiseren.”

Of je neemt haar mee naar een van de talrijke dialoogorganisaties die Nederland rijk is? Talrijke mogelijkheden. Maar je gaat dus niét die bange vrouw in contact brengen met de extremistische oud-imam Fawaz Jneid, die nota bene uit een moskee ontslagen is en ook uit zijn ambt ontzet is vanwege een veroordeling. Geen enkele traumadeskundige had dit goedgekeurd! Ook hier had je talrijke fundamentalistische opties, als je dat dan perse wil, die zich niet contactgestoord gedragen door te lachen bij zijn belachelijke antwoorden.

EO-Tijs-Fawaz
Hoe om te gaan met radicale imams? Beeld door: NPO/EO

Nuanceprobleem

Goh, is het dan echt te genuanceerd wat ik zeg over de islam? Misschien zelfs te positief? Is het te gevaarlijk voor de EO-christenen om de werkelijke nuance te horen? En dat uit de mond van een religiewetenschapper en islamoloog die bekeerd is? Is er soms een te grote angst voor bekering? Waarom wil de EO mijn inhoudelijke kant constant weghalen en me reduceren tot domineesdochter?

Een opmerking die ik via een privébericht van iemand kreeg en die me bij bleef: “Van gekleurde mensen wordt hun aanwezigheid als moslims nog wel getolereerd, die kunnen er immers niks aan doen en ze kunnen nog wel op een glimlach rekenen, die hebben immers nog een kans om wijzer te worden. Witte moslims echter moeten wel knettergek zijn, dat kunnen veel mensen echt niet bevatten en dat voel je intuïtief aan de opstelling en lichaamstaal.”

Tijs had de veilige rugdekking van 100 panelleden. Had hij dat vooral zelf nodig? Helaas wordt met deze uitzending weer niet de diepte opgezocht, maar worden heersende opvattingen bevestigd en zijn we weer geen steek wijzer geworden. De wezenlijke vragen zijn inderdaad gesteld en door mij ook beantwoord. Ze zijn alleen opnieuw niet in de uitzending gemonteerd.

En nu?

Ik zou nog opnames doen voor de derde aflevering, mits de EO zich aan de afspraken zou houden. Eén van de afspraken was dat ik op elk moment de opnames kon stoppen en me terug kon trekken. Mijn vader, de dominee, die de hele opnames erbij was omdat hij het weleens van nabij wilde meemaken, belde me vanochtend op en zei: “Anne, de opnames voor uitzending drie ga je niet doen toch? Jouw tijd is te kostbaar hiervoor.” Ik denk dat ik maar naar de dominee ga luisteren.

Mijn vader en ik waren vorige maand op vakantie in Palestina en hadden daar het idee opgedaan om een dialoog documentaire te maken op de voor ons beiden heilige grond. Supergoed idee. Daar staan we voor open. Daar gaan we onze tijd aan besteden – oprechte dialoog.

Tijs-vd-Brink

Beste Tijs...

Beste Tijs, en ook jouw redactie, je hebt er niets van geleerd. Net als bij een bezoek aan de psycholoog heeft behandeling alleen zin als je ervoor open staat. Als er geen zelfreflectie is, heeft coaching ook geen zin. Ik besteed mijn tijd met liefde aan allerlei initiatieven voor dialoog en vrede, maar ik moet bijna een Bitch worden, in beeld, om te zorgen dat mijn rechten gewaarborgd worden.

De christelijke dominante witte man bepaalt vervolgens wel wat er in de uitzending komt, en wat niet, en excuseert zich dan achteraf met het argument van ‘tijd, knippen en plakken’. Ach, de patriarchale cultuur is natuurlijk ook nooit weg geweest. Maar Tijs, ik ben je bitch niet.

Beste EO...

Beste EO, voor de tweede keer hebben jullie mijn vertrouwen geschaad. Ik heb met de redactie gesproken en zij geven aan dat ze mijn irritatie niet zo goed begrijpen, omdat ze zelf eigenlijk best wel tevreden zijn. Er is een hele simpele reden voor mijn irritatie – we hebben afspraken gemaakt en daaraan hebben jullie je niet gehouden. Ik kan dus niet vertrouwen dat de Evangelische Omroep haar afspraken nakomt.

Het lukt de EO blijkbaar niet om een oprecht, gelijkwaardig gesprek aan te gaan met een moslim. Dit is gewoon dialoog-geweld.

De EO heeft bij monde van Tenco van der Hee, eindredacteur van Tijs en de Ramadan, een reactie geplaatst op Twitter. Lees hier zijn bericht.

Anne Dijk

Religiewetenschapper

Anne Dijk is religiewetenschapper, Islamoloog en Islamitisch Theoloog met een specialisatie in autoriteitsstructuren. Dijk is oprichter en …
Profiel-pagina
Al 55 reacties — praat mee.