Opgelegd nationalisme zorgt niet voor eenheid

Waarom wil Nederland niet meer lekker anders zijn? Spijtig dat Nederland haar progressieve en eigenzinnige waarden is kwijtgeraakt. Dat vrije en rebellerende was uniek en maakte Nederland beroemd in het buitenland. Mijn buitenlandse collega’s zien Nederland nog steeds als een los, relaxed, vrolijk en ruimdenkend land waar niemand moeilijk doet en waar mensen elkaar in hun waarde(n) laten. Ik houd deze mythe over Nederland graag in stand, maar jammer genoeg weet ik dat dit vervlogen tijden zijn.

Politici in Nederland hebben het inmiddels over een gebrek aan ‘eenheid’ in de maatschappij en de komst van de islam (via immigratie) krijgt meestal de schuld. Was er dan meer eenheid in het verleden? In de tijd dat mijn ouders opgroeiden, misschien? Toen had je de verzuiling en de kloof tussen katholieken en protestanten. Was dat niet hetzelfde idee? Het gaat altijd over hetzelfde: angst om macht of positie te verliezen. De mensheid verdeelt zichzelf graag in groepen en daar zijn helaas ook zondebokken en vijanden voor nodig. We vinden altijd verschillen die ons bang maken.

Nederland is niet het enige land dat klaagt over gebrek aan eenheid. Iedere natie heeft een eigen variant van deze groepsstrijd. Hier in Jordanië probeert de regering ook om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen, want de samenleving hier is verre van homogeen. Jaren geleden startte de koning de campagne ”Jordan First”, die erop gericht was een nationale identiteit te kweken. Het streven was dat alle immigranten en minderheden zich Jordaniër gingen voelen.

Er zijn namelijk niet zo heel veel mensen in Jordanië die hun identiteit aan het land ontlenen. De groep die zichzelf ‘de echte Jordaniërs’ noemt bestaat uit de bedoeïen en zij zijn onderling weer verdeeld in stammen waar ze zichzelf sterker mee identificeren dan met hun nationale identiteit. Maar de ‘bedu’ vormen een steeds kleinere minderheid en ze voelen zich bedreigd door alle nieuwkomers, lees: vluchtelingen. Niet raar als je bedenkt dat de bevolking van Jordanië in de laatste tien jaar bijna is verdubbeld.

Jordanië heeft nu tussen de acht en negen miljoen inwoners en de hoofdstad Amman is een metropool met vier miljoen inwoners, waarvan grofweg een derde vreemdeling is. Meer dan de helft van de inwoners leeft nog niet eens één generatie in Jordanië, dus het is een hele klus om een nationale identiteit te creëren.

Als onderdeel van de eenheidscampagne, en uitgaande van het idee dat je het beste met de jeugd kan beginnen wanneer het gaat om gedrags- en mentaliteitsverandering, begint iedere schooldag hier met het gezamenlijk zingen van het volkslied op het schoolplein.

Jarenlang heb ik in Jordanië op lokale scholen gewerkt waar op deze manier de dag begon. Als nuchtere Nederlandse, opgegroeid met argwaan ten opzichte van nationalisme en patriottisme, heb ik dit theater nooit serieus kunnen nemen. Het voelde alsof ik in een komische film figureerde en ik moest van binnen altijd lachen om de rol die ik erin speelde. Daar stonden we weer in de bleke ochtendzon, netjes in rijen per klas met de docenten aan kop, te wachten op het kraken van de luidsprekers waaruit het trommelgeroffel aanzwelde als eerste noten van de ode aan de koning.

Het koningshuis speelt absoluut een stabiliserende rol in dit land maar al die bombastische woorden in het volkslied zijn pure dramatiek, en ik zie niet hoe een verdeelde bevolking door het samen zingen van die woorden opeens meer naar elkaar toe zou moet gaan groeien.

Toen CDA-leider Buma voorstelde om op scholen in Nederland de leerlingen al staande het volkslied te laten zingen heb ik dit niet tegen mijn collega’s durven zeggen. Wat een stom idee!

Vooropgesteld, het Nederlandse volkslied is een geweldige historische bron en ik vind zeker dat het Wilhelmus in het curriculum thuishoort. Ik ben dan ook blij dat nu in het regeerakkoord is opgenomen dat de tekst bestudeerd gaat worden, want het lied kan ons veel vertellen. Als geschiedenis- en taaldocent kan ik dus heel veel interessante lessen bedenken met en over het Wilhelmus.

Maar dat zingen moeten we maar achterwege laten. Zo’n theater past totaal niet in Nederland. Als er manieren gezocht worden om de Nederlandse identiteit te benadrukken, dan is hypocriete sentimentaliteit wel het allerlaatste dat Nederlanders nodig hebben. Samen een patriottisch lied zingen op een schoolplein? “Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg!”