Orgaandonatie: van marktgericht denken naar gezondheidsgericht denken

De Stichting Bezinning Orgaandonatie is actief bezig geweest om deze wet tegen te houden, maar zonder resultaat. En misschien is dat wel gunstig. Want als de wet was afgestemd door de Eerste Kamer, was half Nederland weer ‘in slaap gevallen’. Nu zal deze wet, die in 2020 het daglicht zal zien, nog enige tijd de gemoederen in beweging brengen. Misschien verandert intussen ons denken over orgaandonatie en gaan we niet meer uit van de vraag (om organen), maar van het probleem (waardoor neemt de vraag toe?). Daarvoor moeten we eerst kijken wat er aan de hand is.

Vraaggericht handelen

Ingaan op de vraag is een logisch gevolg van onze huidige gezondheidszorg. Het systeem dat we ontworpen hebben is er vooral op gericht om het toenemend aantal ziektes te behandelen, zodat de patiënt weer verder kan met zijn leven. Omdat de patiënt niet of weinig betrokken wordt bij zijn genezing, kan van blijvende genezing vaak geen sprake zijn. Het acute stadium van diabetes, reuma en hart- en vaatziektes gaat op den duur over in de chronische variant. Je blijft een diabetes-, reuma- of hartpatiënt, maar er is mee te leven.

Kort gezegd komt het erop neer dat de dokter aan het werk gaat en de patiënt zich onderwerpt aan de behandeling. Daar word je als patiënt niet beter van.

Bij diabetes is bijvoorbeeld bekend dat een van de ernstigste complicaties een verminderde functie van de nieren is. Diabetes tast de bloedvaten aan en ook de nierfilters. Bij 30% van de patiënten met diabetes vindt op den duur nierschade plaats.

Wat heeft onze leefstijl ermee te maken?

Omdat we in beslag genomen worden door de toenemende druk om orgaandonor te worden, raakt een andere, belangrijke vraag uit het zicht. Hoe komt het dat de vraag om organen zo groot is?

Die houdt helaas grotendeels verband met onze leefstijl. Daarover schrijft Michael Gregor in zijn boek How not to die. Daarin o.a. melding van een grootschalig onderzoek in Amerika dat aantoont dat slechts 41% van de Amerikanen nog een normale nierfunctie heeft, een achteruitgang van 10% in vergelijking met 10 jaar eerder [1].  Dit is een direct gevolg van de voeding, waaronder een overmaat aan dierlijke eiwitten en vetten. Gregor pleit er in zijn boek voor om patiënten niet langdurig te behandelen met medicijnen, maar ze te helpen genezen door verandering van voeding. In plaats van leren leven met de beperkingen van de ziekte, leer je dan om gezond te worden. Iets waar ieder mens toch naar zegt te verlangen.

Dat is echter lastig, want artsen hebben weinig verstand van voeding, de voorlichting daarover schiet te kort en vaak ook kiezen patiënten de gemakkelijke weg. Waarom moeilijk doen als je snel van je ergste klachten afkomt zonder enige inspanning?

Oorzaken van nierfalen

De discussie de laatste maanden over wel of niet invoeren van het ADR-systeem ging in de eerste plaats over de grote behoefte aan donoren en de belangen van de ontvangers. Tegenstanders van het ADR-systeem spraken over de belangen van de donoren en hun familieleden. Ook een belangrijk thema, omdat donor zijn vaak gepaard gaat met veel verdriet voor o.a. de familie.

Opmerkelijk is echter dat in de hele discussie die het laatste jaar gewoed heeft niet gesproken werd over de vraag hoe het kwam dat er zo’n grote  behoefte is aan donoren. Terwijl er wel degelijk een oorzaak is voor de toenemende vraag. Daarom even de belangrijkste factoren op een rijtje. Om het niet te moeilijk te maken beperk ik me tot nierfalen. Oorzaken van nierfalen zijn:

• Voeding die bestaat uit teveel dierlijke vetten en eiwitten
• Hoge bloeddruk
• Teveel geraffineerd zout in bewerkte levensmiddelen (kant- en klaarproducten)
• Teveel suiker
• Contrastmiddelen (bij Röntgen onderzoek)
• Bepaalde pijnstillers en andere geneesmiddelen

Vaak wordt gezegd dat ziektes genetisch zijn. Een van de ouders had de ziekte al. Gregor schrijft in zijn boek, dat gebaseerd is op allerlei wetenschappelijke onderzoeken, dat 10-20% van alle ziektes inderdaad genetisch bepaald is. De rest heeft echter te maken met onze leefstijl.

Hoe zit het elders in de wereld?

Westerse artsen merkten in de jaren ‘30 en ‘40 op dat er in Oeganda bijna geen hartziekte voorkwam. [2] Dat kwam niet omdat mensen jong overleden. Men vergeleek bij het onderzoek autopsies van Oegandezen en Amerikanen van dezelfde leeftijd. Van de 632 mensen bij wie een autopsie werd gedaan in Saint Louis, Missouri, waren 136 overleden aan een hartinfarct. Van de 632 Oegandezen was er slecht één overleden aan een hartinfarct.

In India, een land waar van oudsher veel graan, fruit, groente, noten en zaden gegeten werden, is tegenwoordig een enorme toename te zien van diabetes, hartziektes, obesitas en beroertes. Hoewel ze daar niet veel vlees eten, zijn ze van bruine rijst overgestapt op witte rijst. Er is ook een enorme toename in voorverpakte snacks en fastfood.

Er zijn volken waar geen of vrijwel geen ziektes voorkomen. Een voorbeeld waren de Hunza’s, een volk in het Himalayagebergte, in het noorden van Pakistan. Ze aten alleen producten die ze zelf verbouwden. Als het voedsel op was, werd er vrijwel gevast tot de volgende oogst. Men leefde dan op slechts wat aardappelen en gedroogde abrikozen. De mensen werden er stokoud.

Zo’n leefstijl zal weinig mensen aantrekkelijk voorkomen. Maar we kunnen er wel iets van leren. Die kennis kan er in elk geval voor zorgen dat de wachtlijsten korter worden.

Dweilen of de kraan dichtdraaien

Want de wachtlijsten voor mensen die een orgaan nodig hebben zijn lang. Dat is een feit. Sommige wachten jarenlang op een orgaan. En veel mensen sterven voor ze een orgaan krijgen. Dat geeft veel verdriet.

Het is echter een vreemde zaak als mensen die gezond zijn een schuldgevoel aangepraat wordt vanwege de lange wachtlijsten. En het is verkeerd om die mensen door een toenemende druk te bewegen orgaandonor te worden, in de hoop dat er genoeg mensen zullen overlijden bij een ongeval of aan een hersenbloeding om aan de vraag naar organen te voldoen.

Welke wegen staan er open

We kunnen de toegestane snelheid op de wegen verhogen naar 140 km per uur. We kunnen de verplichting om een helm te dragen voor bromfietsers weer afschaffen (het invoeren van de bromfietshelm in 1975 zorgde voor een drastische daling in het aantal hoofdletsels). En we kunnen ook de wachtlijsten verkleinen door mensen meer bewust te maken van hun leefstijl, met als belangrijkste component de voeding.

In het laatste geval gaan we, terwijl we dweilen ook de kraan dichtdraaien. We zorgen er dan voor dat wat we doen kunnen om orgaanfalen te voorkomen ook gedaan wordt, door betere voorlichting en door de patiënt een actieve rol te geven in zijn eigen genezingsproces.

Aan ons allen de keus.