Het ging even niet om consumeren door de beperkingen die opgelegd werden. Vonden we dat, voor even, niet ook lekker en zelfs een opluchting? In plaats van voortdurend bij te dragen aan de economie, door te werken, spullen te kopen en uit eten te gaan, waren we aan huis gekluisterd en maakten we plaats voor de gezondheid van onze samenleving.
In 2023 lijkt het alsof de verschuiving teruggekeerd is naar waar we waren voor Corona. Het gaat weer om de bekende oude vriend: economische groei. Het is als een stukgelopen relatie en het toch nog maar eens proberen. Onze keuzes baseren we weer op deze waarden: als het even kan hard werken en veel consumeren.
We worden geconfronteerd met tegenslagen die dit op spanning zetten: de oorlog in Oekraïne, de gascrisis en de daardoor hogere prijzen en rentes. Door de hogere rente wordt er minder geïnvesteerd en groeit de economie minder hard.
Deze uitdaging zouden we kunnen opvatten als een kans om te reflecteren. Willen we onze koers wijzigen, al is het maar een millimeter, al is het maar mondjesmaat? Kunnen we onze blik verbreden? Minder hoge ambitie hebben als het gaat om economische groei en kijken naar de leefbaarheid van onszelf en de volgende generatie?
Waarom is onze belangrijkste waarde niet de groei van leefbaarheid, voor iedereen in dit land? Is dat niet wat we allemaal het belangrijkste vinden? Dat is toch belangrijker dan 1 tot 2 procent economische groei? Ik gun iedereen leefbaarheid. Als ik een dakloze zie, doet mij dat pijn. Het klinkt wat zweverig maar ergens voel ik: ik ben hem en hij is mij. Dus alle mensen in Nederland die niet ‘mee kunnen komen’ in die achtbaan van economische groei, dat ben ik ook. Als je dat niet voelt, is dat niet omdat je het eigenlijk niet belangrijk vindt, maar omdat je dat deel hebt uitgeschakeld in jezelf. Omdat je misschien andere zorgen hebt. Uiteindelijk geeft iedereen om de ander.
Stel, onze waarde zou verschuiven naar een groei van leefbaarheid, hoe zou dat onze maatschappij beïnvloeden? Als deze vraag ons gesteld wordt op school, zouden kinderen hier al over nadenken en met ideeën komen. Stel, we zouden hier allemaal meer over nadenken, met welke blik kijken we dan naar ons land? En welke keuzes zouden we maken? In onze manier van wonen, onze manier van werken, onze manier van omgaan met de natuur, de dieren en met elkaar. Wat maakt Nederland leefbaar, hoe kunnen we dit vergroten?
Middelbare scholieren zouden andere studies kiezen, andere ambities hebben. Niet om veel geld te verdienen maar bij te dragen aan een leefbare samenleving. Er zou veel creativiteit loskomen, met nieuwe ideeën en oplossingen. We zouden leven in een meer inclusieve maatschappij. Leefbaarheid voor iedereen betekent vanzelf dat we nadenken over de armeren, de daklozen, de immigranten, de asielzoekers, de baby’s, de kinderen, de pubers, de studenten, de jonge ouders, de ouderen, de fysiek gehandicapten, de mentaal gehandicapten, de stille en de zieke.
Het antwoord op de vraag hoe je zorgt voor een groeiende leefbaarheid voor iedereen is complex. En laten we dat nu juist erkennen: de wereld waarin we leven ís complex. Economische groei als hoofdwaarde is eigenlijk een veel te simpele manier van denken en het is een illusie om te denken dat economische groei al deze groepen benefit. En toch doen we alsof.
Zijn we niet te intelligent om voor deze makkelijke manier van denken te kiezen? Doen we onszelf wel recht met deze denkwijze? Zijn we niet toe aan meer intelligentie die beter aansluit bij onze complexe tijden?
Als we de groei van leefbaarheid op één zetten, kan een gezonde economie daaraan dienstbaar zijn. Er komt dan meer ruimte voor verbinding, voor gemeenschap, voor zingeving, voor ontspanning, voor schoonheid en voor inspiratie, de aspecten die een samenleving aangenaam maken.
We snappen dan misschien ook beter waarom we voor de natuur willen zorgen. De natuur zorgt tenslotte voor een goede leefbaarheid; de bodem is een van de bronnen van ons voedsel. Al ons voedsel groeit dankzij een gezonde bodem en wij eten weer het voedsel.
De vraag die dit oproept: betekent leefbaarheid voor iedereen ook leefbaarheid voor dieren? Voor de koeien, de kippen en varkens? Durven we hen al te betrekken? Ik ben bang dat zij nog niet tot ‘iedereen’ horen, maar hoop dat we daar ooit klaar voor zullen zijn.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 20 april 2023 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen.
