Onder leiding van adviesbureau De Beuk (!) en daarna vele interimmanagers begon Pax Christi zich vanaf de eeuwwisseling steeds meer te hervormen van een vereniging met vrijgestelden naar een ‘professionele’ projectenorganisatie, met een vereniging op afstand. De financiële steun werd voortaan vooral bij de overheid gezocht. Veel maatschappelijke organisaties schaften in die tijd hun ‘vertegenwoordigingsmodel’ af. In de plaats kwam een ‘deskundigenmodel’. Deze modetrend in organisatieland ging rond de eeuwwisseling hand in hand met teruglopende ledenaantallen. In 2007 vormden Pax Christi Nederland en het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV), dat in eenzelfde proces was terecht gekomen, één projectenbureau van buitenlanddeskundigen, onder de naam IKVPaxChristi. Communicatiemedewerkers en een ‘identiteitsmedewerker’ verzorgden voortaan de relatie met ‘de achterban’ en de kerken. Tijdrovende debatten over de koers en stemmingen over plan A of plan B behoorden tot het verleden. Plaatselijke IKVPaxChristi groepen heten nu ‘Vredesambassades’, die als afgezanten van de organisatie het werk plaatselijk gezicht mogen geven, maar ze bepalen dat niet. Er wordt op het bureau Utrecht ondertussen best hard gewerkt aan vele zinvolle projecten. De communicatiemedewerkers weten die projecten af en toe ook goed in het nieuws te brengen.
Maar soms is het even schrikken. Afgelopen zomer bijvoorbeeld, toen één van de bureaumedewerkers namens IKVPaxChristi en in naam van zijn ‘Syrische partners’ in Trouw een emotievol pleidooi hield voor militair ingrijpen. Daar leek niet iedereen het mee eens. Hier wreekten zich toen het ingeslopen tekort aan democratie dat meer organisaties begin deze eeuw zijn gaan vertonen en een inhoudelijk gebrek aan reflectie over geweld en geweldloosheid.
Onlangs nodigde IKVPaxChristi een groepje oudgedienden uit voor een briefing over het al genomen besluit om de naam IKVPaxChristi te verkorten tot simpelweg Pax. Deze afzwakking bleek voort te komen uit verlegenheid over beide oude namen, die te religieus en te kerkelijk zouden zijn. ‘Jonge mensen worden erdoor afgeschrikt’, kregen we te horen. Het argument overtuigde mij niet. De combinatie van de oorspronkelijke namen stond voor twee ‘sterke merken’ (om me ook eens aan communicatie-Bargoens te wagen). Bovendien kan het een bijzonder voordeel zijn om juist vandaag een weerbarstige identiteit in je naam mee te dragen; een diamant waaraan je je verder mag slijpen, juist bij een onderwerp dat levensbeschouwelijk en theologisch zo nauw luistert. Mijn reactie was daarom: ‘Pax, wat is je achternaam?’ Want vrede is niet zomaar iets. Het antwoord bleek helaas nog niet voorhanden. Maar biedt Pax op zich dan al niet voldoende substantie?
Vrede en/of veiligheid?
Pax was oorspronkelijk de naam van een Romeinse godin. Ovidius schrijft dat de Pax-cultus ertoe diende om van de goden een toestand te verkrijgen waarin er “geen vijanden” meer zullen zijn om te moeten overwinnen en er dus ook “geen reden voor triomf” meer hoeft te zijn. Alleen nog maar rust en voorspoed. “Leiders”, zo zegt hij, “hebben meer behoefte aan glorie dan aan overwinning”. Daarom: “Laat de soldaat alleen wapens dragen om wapens te bedwingen”. Welnu, keizer Augustus deed niet anders. Hij had voor de Pax-cultus een tempel opgericht op het Marsveld. De godin werd daar voorgesteld met een hoorn van overvloed, een olijftak en een herautstaf in de hand. Ze droeg een krans van korenaren op het hoofd en er zijn afbeeldingen, dat ze zelfs bezig is om wapens in brand te steken. Dat is toch een prachtige metafoor? Jazeker, maar Pax wilde vooral de wapens van de anderen vernietigen. De Romeinse keizers zagen het immers als hun morele recht om hún Pax, de Pax Romana, aan de rest van de wereld dwingend op te leggen. Niet zoveel anders dus dan wat de Pax Britannica, de Pax Germanica en ook de Pax Neerlandica hebben gedaan. De Pax Americana probeert dat nog steeds. De Pax Christi vormt daarom wel degelijk een diepzinnig kritisch adjectief. We hebben volgens mij dit adjectief steeds weer nodig als uitdaging en contrapunt binnen een internationale politieke cultuur, waar ‘veiligheid’ zich altijd maar weer aan ‘vrede’ opdringt als enige meerijder op een gezamenlijke tandem en waarbij ‘veiligheid’ ook nog het stuur claimt. Níet de bijzondere vrede waartoe we door Jezus uitgenodigd zijn, maar de vrede die alleen met mensenhanden gemaakt wordt. Maar die kan onze laatste waarheid toch niet zijn? Gaat die ‘maakbare vrede’ bijvoorbeeld wel over onze innerlijke vrede in tijden van oorlog en in situaties van geweld? Kan een ‘maakbare vrede’ ons wel voldoende voeden met de spirituele krachten van geweldloosheid en gerechtigheid? Het adjectief zou ons blijvend moeten bewaren voor de verlokking van ‘het laatste geweld’: het bevrijdende, pacificerende geweld, het geweld van ‘nog een keer en dan nooit meer’. Niemand, ook organisaties niet die ‘vrede’ in hun naam dragen, zijn immuun voor die bekoring. Ook zij kunnen zich verwijderen van het Godsvertrouwen, onder woorden gebracht door Henriette Roland Holst, toen zij schreef “…de zachte krachten zullen winnen in het eind”.
Mijn meest prangende vraag bij deze nieuwe naam is daarom ook: wat hindert christenen eigenlijk aan de gestalte van Jezus van Nazareth? De jood Mark Braverman zei onlangs in Amsterdam nog over Jezus, dat hij een van zijn favoriete joodse profeten is. En er zijn ook moslims die dat vinden. Zij zouden die geseculariseerde ‘Pax-jongeren’ misschien eens kunnen uitleggen, dat ze zich voor Jezus niet hoeven te schamen.
wordt de naam Vredesbeweging PAX, of alleen maar PAX?
En komt er vorlopig onder te staan ‘vortzetting van IKV/Pax Christi ‘?
Dan zou het kunnen, volgens mij.
pax tecum
ERIK
Alles kan Erik en daarom gebeurt het ook. Maar nee, er komt alleen onder te staan: “Vrede moet je durven”. Dit getuigt juist niet van durf. Groet! Gied
Die durf hebben we juist wel Gied. Wij heten vanaf gisteren PAX en we zullen als pay-off de slogan ‘Vrede. Wie durft?’ gebruiken.
Ik ben een van die ‘best wel’ hard werkende communicatiemedewerkers, zoals jij het uitdrukt. Je kunt er verschillend over denken, maar het getuigt naar mijn idee van durf om nu met een krachtige duidelijke naam naar buiten te treden en over grenzen heen te kijken. Veel van de vrijwilligers die zich verbonden voelen met ons, willen graag interreligieus samenwerken en zijn blij met een naam zoals PAX, een naam die mensen verbindt. Je stelt dat de vrijwilligers in het land (zoals de Ambassades van Vrede) zelf geen ideeën hebben, wij stimuleren juist hun eigen initiatief. Wel geven we suggesties over het thema, maar we legegn niets van boven af op. Kom op zeg, we leven in een moderne samenleving, mensen laten zich niet zo maar mobiliseren. Ze organiseren iets als zij daar het nut van inzien.
Je mag je best verdedigen, maar ik zie dat je niet beseft dat deze discussie niet van gisteren is . Je kunt niets tegelijk in Trouw zeggen dat je heel veel gaat doen aan je christelijke roots en in een briefing tegelijk dat het niet meer gaat. Voer daar dan eerst maar eens een open, democratische discussie over voor je wat dat ook gaat besluiten. Ik zei dit overigens primair tegen het management. Ik en anderen voelen zich toch niet echt helemaal serieus genomen, toen we alleen maar werden uitgenodigd om over dit besluit geinformeerd te worden? Ja, ik ben voor algemene ledenvergaderingen en gedegen verenigingsdemocratie. ook in een moderne samenleving. Fred van Iersel wijst er in de discussies op facebook op, dat hier zeker ook oude grieven naar voren komen. Ik vind het van de dolle dat hij, Mient Jan Faber en oud IKV voorzitster Marijke van Grafhorst niet eens voor die briefing waren uitgenodigd en dat zulke meningsverschillen met hen nooit eens zijn doorgepraat. Het was altijd powerplay. Een stukje daarover staat goed op Wiki beschreven: “Na het plotselinge vertrek in 1996 van Jan ter Laak als algemeen secretaris van Pax Christi Nederland nam Fred van Iersel van 1997 tot 1999 die functie over. Bij het uitzetten van de koers van de beweging ontstond er een meningsverschil tussen hem en adjunct-secretaris Jan Gruiters, die de steun kreeg van het bestuur. In grote lijnen ging het om de vraag in hoeverre Pax Christi moest kiezen voor snelle groei en vergaande professionalisering van de werkorganisatie waardoor de vereniging (de achterban) op afstand zou worden gezet. Van Iersel was daar beducht voor en vreesde, net als Gied ten Berge, voor het karakter van Pax Christi als vereniging en voor haar identiteit.Het conflict spitste zich toe, toen Van Iersel aan zag komen dat de gelden van de vereniging overgeheveld zouden worden naar de werkorganisatie om die van een goede start te verzekeren. Daarop zag hij zich gedwongen terug te treden. Hij werd door twee mensen opgevolgd. De vereniging kreeg een secretaris ad interim Arie Mens, die binnen een jaar constateerde dat de vereniging praktisch failliet was. Aan de andere kant door een interim-procesmanager, Jaap van ’t Hek, afkomstig van buiten de vredesbeweging, die samen met Jan Gruiters de weg heeft geëffend voor de verdere professionalisering, groei van de werkorganisatie en het functioneel loskoppelen van werkorganisatie en vereniging. De vereniging werd door deze ontwikkeling financieel afhankelijk van de werkorganisatie. ” Volgens mij is de volgende stap dat de gulden koorden geknipt worden. Doet Jan het niet, dan wellicht zijn opvolger.
Ik stel voor, dat we voortaan bij de eucharistie elkaar gewoon ‘vrede’ wensen, dan komen er vast meer jongeren in de kerk.
je maakt een mooie verpakking, maar je vergeet de inhoud. Geen Pax zonder Christi, schreef iemand deze dagen. Je vergeet je grondslag. Terwijl jongeren juist ook in deze tijd vragen om duidelijkheid. Deze zg. communicatiemensen hebben er blijkbaar geen kaas van gegeten.
pax tecum
Ruud
Je naam is je alles. Pax Christi Kinderhulp ging Pax Christi voor en liet Christi weg. sindsdien is Hij nergens meer gezien.
Pax heeft 60 mensen in dienst, lees ik. Betaald door de staat. Ik ken enigszins de projecten in Palestina, Zuid Soedan, en op de Kaukasus. Ook ontmoette ik Pax Christi vorig jaar in Busan bij de wereldraad van kerken. Daar betaal ik graag belasting voor.
Jaren geleden koos ik voor Pax Christi omdat de vereniging vanuit de Kerk er alles aan wilde doen om de vrede tot een tweede natuur van de christenen te maken, nationaal en internationaal.
In Zwolle en De Bilt werden begin januari jaar in jaar uit Interreligieuze Vredesgebedsdiensten gehouden. Nieuwjaarsdag was immers vanaf 1967 in de katholieke wereld de Dag van de Vrede. De Christustitel van Jezus was daarbij nooit en te nimmer een hindernis.
Nu Pax en Christi ontkoppeld worden betekent dat natuurlijk een wezenlijke verandering. Voor mij een dom volgen van de tijdgeest. Het had Pax gesierd als er onder sympathisanten en ondersteuners eens gepolsd was waarom zij Pax Christi en het IKV steunen. De nu gevolgde procedure is een vredesbeweging onwaardig. Het zij zo. Er zal wel weer iets nieuws komen.
Ik ben Christen en hou me bezig met communicatie. En die zg. communicatiemensen weten heel goed waar ze meebezig zijn, alleen is niet iedereen het eens met de aanpak. En dat mag…er zijn meerder wegen die naar de vrede van Christus leiden.
En deze vrede van Christus hangt niet alleen van de naam of verpakking af, maar vooral van de daden die daaruit voortvloeien. En daarin is PAX geworteld in de Christelijke traditie en verbonden met de kerken. Die band is er op allerlei manieren en die worden op allerlei manieren getoond. Kijk maar op de website van het ministerie van vede of vredesvluchten.
En er is nergens gezegd dat die banden worden doorgesneden. Ik vind het jammer dat dit gesuggereerd wordt, want dat is gewoon niet waar. Wat wel interessant is, is de vraag HOE we deze verbondenheid verder inhoud en vormgeven.
Frederique, je slaat de spijker op zijn kop. De vraag is HOE. Het bijzondere van Pax Christi is juist dat het Christus en zijn Evangelie als bron van vrede stelt. Het gaat trouwens niet om banden alleen en zeker niet om de naam of de verpakking. Ik vind het jammer als jullie de smaakmakers rondom je verzamelt en je vervreemdt van de Kerk waarvoor je een profetische luis in de pels kunt zijn als het gaat om vrede. Ik vond het fantastisch dat Pax Christi aanwezig was in Busan al had het zoals ik geen stem- en spreek-recht.
NB: waarom schrijf je ” z.g. communicatiemensen”? Ik hoop niet dat het “z.g. kerkmensen” zijn.
Beste Henk, in antwoord op jouw vraag: ik schreef dat in reactie op Ruud daarboven, die had het over ‘z.g. communicatiemensen’.
En dank voor jouw reactie waaruit blijkt dat je de verbinding zoekt. Dat voelt als steun in een gezamelijke zoektocht naar het HOE. Ik snap dat er een geschiedenis is die mensen kleurt in de manier waarop ze ergens tegenaan kijken, maar tijden veranderen en er komen ook weer nieuwe inzichten en nieuwe mensen bij PAX. Ik zie juist dat er sinds enkele jaren extra wordt geinvesteerd om de banden met de kerken aan te halen. Maar natuurlijk is verandering niet van de een op de andere dag zichtbaar. En daarbij hebben we elkaar nodig. Nu krijg ik door de reacties van sommige mede-christenen ‘het gevoel’ dat we tegen elkaar zijn, ipv samen gaan voor de Vrede van Christus. En dat voelt als een verlies.
Beste Gied,
Vanochtend heb ik een reactie gestuurd n.a.v. bericht van Henk van Doorn. Deze zie ik nog niet geplaatst. Is mijn reactie misschien niet goed aangekomen? Of moet ik gewoon nog even geduld hebben. Anders post ik hem nog een keer mocht er iets mis zijn gegaan.
Dank voor je reactie.
Vredes op aarde hebben per stuk een cachet dat ze van elkaar onderscheidt én identificeert. Zo had je de Pax Romana, later de Pax Britannica e.a. en daaronder en daarnaast Pax Christi.
Een Pax zonder (menselijke) extensie bestaat niet. Of het zou de islam = vrede (door onderwerping) moeten zijn. Pax islam zou dus zoiets als Pax pax zijn.
Alles pleit ervoor de achternaam in Pax Christi te handhaven. Die te laten vallen is eerloos, zinloos, zielloos.
Op mijn Facebookpagina herhaalt de stafmedewerker van PAX, Matthieu Hermans, nog eens dat PAX de naam moet zijn, omdat vrede “van en voor alle mensen is”. De eerste bedelbrief van PAX begint er ook mee. Mijn reactie hierop: “Nee, nee Mathieu, hier lijkt zich het gebrek aan theologen en erflaters in jullie werkorganisatie te wreken. We zijn TOT VREDE IN STAAT (titel laatste Bisschoppenbrief over het vredesvraagstuk) , maar ze is NIET REALISEERBAAR. Wat je hier zegt en dat lees ik bij Pim van Harten ook steeds, is de HUMANISTISCHE levensovertuiging, die ik diep respecteer, maar die ik niet ben toegedaan. Lees nog eens de bijdrage van de linkse theoloog en dominicaan Jan Bonsen van het Tijdschrift dat de mooie naam TEGENSPRAAK droeg. Je kunt het nalezen in een van de oudere zgn. PX dossiers. In mijn herinnering: vrede is VOOR alle mensen (Paulus natuurlijk…) , maar NIEMANDS BEZIT. Dus, moet je zeggen: ook GEEN MENSELIJKE EIGENSCHAP, dus NIET VAN alle mensen. De PAX CHRISTI is, heel precies, een naam, van een BEWEGING van mensen die VANUIT het Goede, het Schone en het Ware (Augustinus’ omschrijving van het Goddelijke, het ultieme), GELOVEN en HOPEN, dat zij het ZELF NIET zijn, die de vrede zijn, maar die proberen te handelen vanuit de Vrede die uit God is. Ik voeg daaraan toe: daarvoor moeten ze over grenzen heen, kunnen ze in conflicten ook geen partijgangers zijn, maar moeten ze wel grensgangers zijn, dat kan met een sterke identiteit en als ze samen willen werken met alle mensen van goede wil. Dat vrede niet van henzelf of van anderen is, zorgt voor een voortdurende noodzakelijke zelfcorrectie: wij doen alleen maar ons best, maar we hebben de vrede niet in handen, ook niet in pacht, ze is NIET MAAKBAAR, we hebben ‘geluk’ als ze via ons of de ander loopt, of via beiden. Christenen hebben daarvoor een mooi begrip met diepere lagen dan geluk of toeval: GENADE. Als katholiek christen, voel ik mij gedreven om met die genade mee te werken. Nogmaals PAX CHRISTI drukt nederig uit dat we de vrede die ons bezielt, NIET ZOMAAR uit onszelf halen, niet zomaar voorgegeven is en niet zomaar “voor en van alle mensen” is…. Als jullie die overtuiging wel uitdragen en dat doen jullie nu, met lippendienst nog aan de christelijke roots, prima! Jullie zijn nog altijd mensen van goede wil, waarmee ik meer dan goed door een deur kan en aan een tafel kan zitten, dat doe ik ook met moslims en joden, maar er is wel een verschil. Het probleem begint zich voor mij op te lossen. Ik heb er vrede mee, ook al is me iets ontnomen. Jij ook vrede en alle goeds!
@Gied: Allereerst: er spreekt weinig vrede uit uw reactie. De stelligheid waar u de waarheid in pacht lijkt te hebben, inspireert mij (en vele met mij) niet, in tegendeel: het jaagt mij weg van de werkelijke boodschap. Ik bewonder het dat Pax oude begrippen, uit hun religieuze traditie losmaakt, ontdoet van waarheidsclaims en zo bevrijdt van het kerkelijke jargon, zodat ze opnieuw vruchtbaar worden.
In mijn werk spreek ik veel jonge, bevlogen, inspirerende mensen, die over de grenzen heen kijken, jongeren die durven en hopen! Wel zoeken ze naar voorbeeldfiguren. Open mensen, geen betweters van een voorbije tijd.
@ Levi. Dan u voor uw lessen. Wel een beetje moraliserend en u speelt twee generaties tegen elkaar uit. Ik ben al meer dan 40 jaar werkzaam, strijdend, discussierend in vredesbewegingen, in algemene en in bijzondere organisaties: de Vereniging Dienstweigeraars, de PSP, KKN, IKV, Pax Christi, Kerk en Vrede, Boycot Outspan, het Angolacomite, SIVMO, Kairos…. Ik ben een aarts twijfelaar en heb tegelijk sterke overtuigingen en daarbij heb ik vele fouten gemaakt en anderen ongetwijfeld ook vaak gegriefd. Ook nu weer. Vergeving daarvoor. Ik zoek het vredespastoraat ook voor mezelf, en wel in een christelijke organisatie. Is dat betweterig? Getuigt dat van het hebben van waarheidsclaims, of van het zoekend naar waarheid, kritiek en troost bij geestverwanten, wel vanuit de eigen bronnen? Moet ik dan humanist worden? Wie vraagt het Humanistisch Verbond om zich alleen nog ‘Het Verbond’ te noemen? Ik gun jonge mensen ook wortels en om deel uit te maken van de pijnlijke anamnese vergelijkende religiewetenschappen en vredes-theologie studeren en schreef er een boek over. Wekelijks vertaal ik nog op http://www.kairospalestina.nl de Torah commentaren van een Jeruzalems rabbijn, ik studeerde Indonesisch en studeer nu weer Arabisch om de ander beter te kennen. En nog wil ik ook mezelf kunnen blijven in een eigen organisatie. Die eigen levensbeschouwelijke jas mag niet meer?
Ik gun u, maar ook anderen religieuze ruimte. Ik vraag me alleen oprecht af, net zoals Ruard Ganzevoort in zijn essay ‘Spelen met heilig vuur’ scrhijft, of het debat over ‘de’ waarheid moet gaan. ‘Theologen zetten mensen creatief, open en verbindend aan om te spelen met het heilig vuur en daarvoor hebben ze de waarheid niet nodig: geloof, hoop en liefde zijn genoeg.’
Veel vrede en goeds gewenst, L.
Ps. Het HV is een geen vredesorganisatie. De Hivos is wel een humanistische geïnspireerde ontwikkelingsorganisatie, die zich ook niet (meer) nadrukkelijke humanistisch profileert. En inderdaad, u bent ook daar welkom.
Pps. Wat speel ik precies uit? Ik schets een beeld van de geloofsgesprekken die in alle openheid met jongeren voer, gesprekken waar ik mijn oor te luister leg.
Pax is een natuurlijk streven vanuit het hart tot alles wat is. Is vrede niet wat Christus als een onvervalst humanist van het eerste uur voorstond? Had hij niet alle mensen lief en zette hij niet grote vraagtekens bij Schriftgeleerde ofwel theologen. Wit gepleisterde graven of wel mooipraterij maar de essentie van wat Liefde en haar Vrede is niet begrijpen is de leegte die door het hoofd wordt opgevuld en niet door het hart zoals:
Dertig spaken verenigen het wiel, maar het gat middenin de naaf zorgt dat het wiel werkt.
Als je klei vormt tot een pot, is het de lege binnenruimte waardoor de pot bruikbaar wordt.
We maken deuren en ramen in een kamer waardoor deze gaten de kamer bewoonbaar maken.
Het denken heeft wel waarde, maar bruikbaarheid ontstaat, waar niets is dat wel alles is losgelaten.
Tao Te Tjing.
wonderlijk genoeg (of niet?) ben ik het eens met Gied ten Berge.
Pax zonder Christi schept een vacuum – dat allerlei ongeest aantrekt.
Pax Christi laat zien inWELKE geest de vrede wordt gezocht. Onbegrijpelijk dat christenen die achternaam laten vallen en de niet christenen snappen niet wat er op het spel staat – vrees ik.
De pax christi is juist bedoeld voor iedereen, maar andere “paxen” zijn ook bv de mir van het communisme of de sharia-vrede van de islam etc etc.