Jaarlijkse vraag bij straatinterviews op TV: ‘Wat vieren we met Pinksteren?’. Antwoorden: ‘Lang weekend vrij’. ‘Pinkpop’. ‘Koopfeest’. Daarna mag Antoine Bodar nog even komen uitleggen dat zijn kerk de uitstorting van de Heilige Geest viert.

Ik lees het bijbelverhaal daarover op mijn manier. Ieder hoorde de apostelen in zijn eigen taal spreken. Hee, dus alle mensen krijgen de Geest. Vanaf het begin globaliseerde de Geest al!

Nog sterker, vanaf het alleroerste begin was het perspectief van de Geest globaal. In het eerste vers van de Bijbel zweeft Gods Geest over de wateren. Nog geen mensheid te bekennen, alles nog woest en ledig, en toch is de Pinkstergeest er al. En wat doet die daar? Scheppen. Gods Geest heeft iets met creativiteit en met de opbouw van de wereld.

De mens deelt kennelijk in die creativiteit, want die wordt volgens het bijbelverhaal aangesteld als betekenisgever. Genesis 2: God vormde uit de aarde alle in het wild levende dieren en alle vogels, en hij bracht die bij de mens om te zien welke namen de mens ze zou geven. De mens is een uitzonderlijk dier dat aan andere dieren namen geeft.

Dit klinkt allemaal rijkelijk theologisch, maar hier loopt ook een lijntje vanuit mijn vak, de culturele antropologie. Die bestudeert culturen en cultuurverschillen, en komt dan onvermijdelijk uit bij de mens als betekenisgevend dier. Net als die Genesis-tekst. Dat er zoveel culturen en religies zijn, laat zien hoe overweldigend creatief mensen als naamgevers kunnen zijn.

Volgens het bijbelverhaal schiet het betekenisgevend mensdier echter tekort als het om de opbouw van de wereld gaat. Het heeft moeite het eigen correcte gedrag te benoemen. Daarom wordt verteld dat Mozes bij de Sinaï van God Herself de Wet krijgt, een uitgebreide set leefregels.

En – surprise! – dan zitten we meteen weer bij Pinksteren. Want de Geest wordt volgens het Pinksterverhaal uitgestort tijdens het joodse Wekenfeest, en laat dat nu net het feest zijn waarop joden de overhandiging van de Wet bij de Sinaï gedenken.

Maar Wet en Geest? Die zijn toch water en vuur? De Wethouders temmen immers voortdurend de creatieve speelse Geestrijken. Hoewel… Geïnspireerd door de joodse Jeremia en de christelijke Paulus beweren christelijke theologen dat de Geest de Wet schrijft in ons hart. De Geest levert dus de kernwaarden die wij ter harte nemen. Met die waarden in de hand kunnen we als creatieve mensdieren voor elke nieuwe situatie opbouwend gedrag bedenken.

Bovendien kunnen we er machthebbers kritisch mee volgen. De Geest staat boven de Wet. Ook al zijn er religieuze bovenbazen die hun positie rechtvaardigen vanuit de Wet en die de Geest claimen als hun spindoctor, de Geest waait heel democratisch al van den beginne waarheen ze wil. Ze inspireert creatieve gelovigen aller religies.

Maar nog even: De Pinksterkerken dan? Die zijn tenslotte vernoemd naar Pinksteren en zetten de Geest centraal. Ze komen wereldwijd voor, in de meest uiteenlopende culturele contexten. Echt een geglobaliseerde beweging. En ze zijn nog succesrijk ook. Intussen zijn ze met een half miljard. Zijn die van Pinksteren 3.0?

Zou moeten kunnen, maar ze zijn nogal exclusief. Ze hanteren een tamelijk strakke leer, met bijbehorende machtsstructuur. Wel combineren ze de nadruk op Wet en discipline met een grote vrijheid aan geloofsuitingen, zoals tongentaal, visioenen en profetie. Die zien ze als gaven van de Geest. Dus Geest genoeg, maar haar huisbaas blijft voorlopig de Wet.

Alles overziend is Pinksteren 3.0 eigenlijk een feest van dwarsverbanden.

droogers

André Droogers

Antropoloog

André Droogers is emeritus-hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, van de Vrije …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.