Pleidooi voor langzaam lezen

De samensteller ervan is Bart Wallet, niet te verwarren met de hoogleraar Joodse studies, een publieksfiguur. Wie deze andere Wallet is, daarover vermeldt alleen de achterflap dat hij ondernemer is, theologie studeerde en “zich bekeerde tot de filosofie, van het weten tot het niet weten”.

De reden om een dagboek samen te stellen baseert Wallet op de ervaring dat hij in zijn eigen bibliotheek meer boeken heeft staan óver filosofie de zwaar ondervertegenwoordigde oorspronkelijke werken van de filosofen zelf. Verder ontdekte Wallet dat er in navolging van de vele stichtelijke en spirituele dagboeken er nog niet een dagboek bestaat met fragmenten uit de geschiedenis van de westerse filosofie.

De fragmenten die Wallet heeft uitgekozen, voor elke dag één, lijken willekeurig gekozen en bestrijken de hele geschiedenis van de westerse filosofie. Hij beperkt zich daarbij tot wat hij noemt ‘dode denkers’, maar zonder duidelijke tijdsafbakening en systematische ordening. Dat heeft nadelen als je het dagboek niet als dagboek leest. Voordeel is wel dat je iedere dag, nog voordat de krant aan de beurt komt, je je kunt laten verrassen door oorspronkelijke teksten die je de dag door laat marineren in je hoofd en voordat de nacht inzet, je jezelf afvraagt wat deze tekst jou heeft gedaan.

Wallet laat de lezer kennis maken met de eerste filosofen als Epicurus, tot denkers van onze tijd die zich uitspreken over onderwerpen als migratie (Latour), milieu en klimaat (Scruton), racisme en antisemitisme (Arendt en Sartre), discriminatie (De Beauvoir) en burgerlijke ongehoorzaamheid (Popper). In totaal passeren 130 verschillende  filosofen de revue. Sommige iets meer dan de andere, onder hen Hannah Arendt, Aurelius Augustinus, Michiel de Montaigne, Friedrich Nietzsche en verrassend, Cornelis Verhoeven. Thema’s die gaan over politiek, opvoeding, onderwijs, kunsten muziek, maar ook over ontrouw, seksualiteit, liefde en haart, leven en dood, oorlog en vrede, autonomie en dictatuur, religie en atheïsme.

Door iedere dag een nieuwe gedachte voorgeschoteld te krijgen loop je de kans op het beter verstaan van de wereld waarin  we nu leven en het inzicht dat Levenskunst geworteld is in eeuwen filosofie.

Geen dag zonder filosofie? Ook hier is de wens waarschijnlijk de vader van de gedachte. Hoe leg je jezelf de discipline op van deze dagelijkse denkende arbeid?  Daarom kan dit dagboek ook werken als een naslagwerk als je op zoek bent naar een mooi fragment van een filosoof, van wie je iets meer wilt lezen. Een uitgebreide bibliografie achterin het boek helpt daarbij.

De katholieke theoloog en filosoof Paul van Tongeren (1950) schreef een uitgebreide inleiding bij het Filosofisch Dagboek. Hij pleit daarin voor het ‘langzaam lezen’. Hij citeert daarbij Nietzsche (Morgenröthe): “Goed lezen, dat wil zeggen: langzaam, diepgaand, omzichtig, voorzichtig, met bijgedachten, met opengelaten deuren, met fijngevoelige vingers en ogen…”.