Nee dus. In het populisme zit een zelfvernietigend mechanisme ingebouwd. De eerste populistische partij die in ons land de macht kreeg was in 2002 de Lijst Pim Fortuyn (LPF), met maar liefst vier ministers en vijf staatssecretarissen. Al binnen een paar maanden ontplofte het kabinet. Vandaag is de partij in geen velden of wegen meer te bekennen.
In tegenstelling tot wat verwacht werd, sleepte op verkiezingsdag de PVV bij lange na geen meerderheid binnen. De reden? De chaos van Donald Trump die in de VS zijn populistische beloften in daden probeert om te zetten. Denk ook aan de wankele toekomst na het Brexit-referendum van het Verenigd Koninkrijk waar de prijzen stijgen, talrijke bedrijven zich voorbereiden om het land te verlaten, en Schotland zich dreigt af te scheiden. En dan de lange tenen van Ankara. President Erdogan schopt als een driftig straatjochie tegen onze zere plekken, zoals Srebrenica en het door de nazi’s kapot gebombardeerde Rotterdam. De straten veranderden in een bloedrode zee van Turkse vlaggen.
Geen wonder dat zelfs Nederlanders die zich thuis op de bank graag in laten pakken door de retoriek van Wilders, zich nog eens goed achter de oren krabden. Ze stemden minder op de PVV en meer op andere partijen die weliswaar ook rechts zijn maar democratischer, met een minder smalle blik op de wereld.
De verkiezingsuitslag bewijst dat het populisme zijn eigen grootste vijand is.
Populisme is de graadmeter voor het belang van standpunten in een democratie. “Het volk regeert” houdt in, dat de mens de geldende normen en waarden bepaalt, en deze worden in rangorde geschikt op basis van populariteit van vertegenwoordigers. Zij, die populisten genoemd worden, zijn de mensen waarvan gedacht wordt, dat ze de competitie serieuzer nemen dan de waarheid, maar in wezen doet iedere deelnemende partij concessies om vergelijkbare redenen. Het is één groot populistisch geheel waarin men elkaar ervan beschuldigd een loopje te nemen met de waarheid, maar uiteindelijk worden de prioriteiten wel bepaald op basis van populariteit. De titel populist wordt gereserveerd voor de controversiele types, en de meest serieus genomen populist wordt het minst verdacht van populariteit als motief. Wie iets subtieler te werk gaat, zal er minder snel letterlijk van beticht worden het spelletje te spelen dat uiteindelijk de uitslag bepaald.
Ik vrees dat Suurmond een grote misrekening begaat wanneer hij zelfvergenoegd achterover leunt en stelt dat “het populisme” zichzelf door een intern zelfvernietigend mechanisme tot stilstand gebracht zou hebben.
De PVV heeft altijd nog zo’n 20 zetels. Daar is niets grappigs aan. De politieke situatie is niet gestabliliseerd zolang dat aantal boven de 5 á 3 zetels blijft. Pas dan wordt het een randverschijnsel.
De PVV vertegenwoordigt (zie de verdeling over opleidingsniveau naar partij in het NRC) de slechtst opgeleiden in de samenleving die daardoor ook aan de onderkant van de matschappelijke ladder hangen.
Dat zijn mensen waar onze arbeidsmarkt eigenlijk geen behoefte aan heeft (wat ze dagelijks wordt ingepeperd), en wier werk het ternauwernood kan belonen met een salaris dat uitzicht geeft op een modaal bestaan.
Dat zijn mensen die acuut jaloers worden wanneer zij (zie de youtube film over Urker vissers) op hun bestelronde migranten ontwaren die van het mooie weer lopen te genieten in 600 Euro kostende jacks en ze ziet intrekken in sociale woningen waarvoor zij nog een jaar of tien op de wachtlijst moeten staan. Dat die migranten nog minder perspectief hebben dan zijzelf ontgaat ze even, en ze zijn niet in de stemming om daaruit relativering of troost te putten.
Kan je het die mensen kwalijk nemen dat zij zich bedreigd en in de steek gelaten voelen ten faveure van de migranten? Ik denk van niet.
Zolang hun grieven blijven bestaan zal ook het populisme van de PVV blijven bestaan, en kan politiek gezien alsnog de vlam in de pan slaan.
Dat is iets waar Suurmond m.i. ten onrechte aan voorbijgaat.
Als hij soms dacht dat dit soort ressentiment onschadelijk is, mag ik dan wijzen op de opkomst van de NSDAP in Duitsland. Of in de populist Erdogan. of de populist Putin, of aan de opkomst van de populistische radicale Islam als factor in de politiek in het Midden Oosten. Of aan de schietgrage populistische president Duterte van de Phillippijnen. Of zelfs maar aan Trump, die met zijn beschadiging van de VS en de wereld in het algemeen nog maar pas begonnen is?
Hoeveel schade wil Suurmond eigenlijk accepteren voordat hij bereid is zich serieus zorgen te maken over het populisme en de grieven en sentimenten waar het opdrijft serieus te nemen en aan te pakken?
Ook PVV stemmers zijn mensen, en ze stemmen niet voor niets PVV. Democratisch bestuur heeft altijd de vorm van een sociaal contract gehad: gehoorzaamheid van beneden naar boven, zorgplicht van boven naar beneden. We hebben een mandaat gekregen dus nu is het tijd om aan onze zorgplicht te voldoen in plaats van achterover te leunen.
Pim Fortuyn wilde alleen maar Nederland naar zijn hand zetten. Wilders wil blijven profoceren tegen moslims en hun religie, maar ook in het buitenland. Sinds Erdogan president is in Turkije, beledigd Wilders hem, en dat doet ook de metro columniste Ebru Umar en dit moet een keer stoppen. Al jaren waren Nederlanders in het buitenland, dat dit ten koste kan gaan van onze economische belangen.
Het komt op mij niet over als verslagen, als je verkiezingswinst hebt, en ook nog al je punten op de agenda van de anderen hebt gezet. Het overheerste bijna alle debatten. De winnende partij is nu de pleur op partij. Het populisme zegeviert.