9/11 vlogen terroristen de Twin Towers binnen. Het was het begin van The war on terror. De as van het kwaad moest uitgeroeid worden. 11/9 werd Trump tot president van de Verenigde Staten gekozen. “9/11 is the worst day in America, 11/9 is the second worst day”, aldus the Daily Mail. Serieus?
In zijn overwinningsspeech sprak hij Amerika toe: “We zullen het land weer groot maken. We zullen de economie weer een impuls geven. We zullen er toe doen in de wereld.” Een speech met een overtuigende retoriek. Dat moet aanspreken als je drie baantjes hebt en 60 uur werkt om voldoende te verdienen, als je huis onder water staat en de zorgkosten onbetaalbaar zijn. Ik kan me voorstellen dat als je levensbeschouwing door de buitenwereld belaagd wordt, je blij bent met iemand die voor jouw visie opkomt en de liberale wetgeving die jou tegenwerkt, terug wil draaien. Wat een opluchting: iemand die je begrijpt. Ach, de scherpe kanten neem je dan op de koop toe.
Ik begrijp het, maar waardeer het niet. Ik waardeer het niet, omdat er vanuit angst gehandeld wordt. Ja, 9/11 is erg, maar de kans om om te komen door een terroristische aanslag van een moslim is klein. De kans dat je bij een verkeersongeluk om het leven komt, is vele malen groter. Zijn we voor verkeersongelukken net zo bang als voor een terroristische aanslag? Nee. We accepteren dat verkeersongelukken erbij horen. We vinden het niet leuk; een ongeluk kan ons leven opeens honderdtachtig graden doen laten draaien. Toch dealen we ermee. C’est la vie.
Zo hoort het ook bij het leven dat het modderen is. Dat het leven fundamenteel onzeker is en dat we moeten vechten om ons hoofd boven water te houden. We denken allerlei zekerheden te hebben – verzekeringen, banen, relaties – maar het kan opeens anders zijn. Maar daar staan we liever niet bij stil. In het klein trekken we het dekbed over ons hoofd en denken ‘laat de wereld maar aan mij voorbij gaan’. In het groot trekken we een hek rond onze eigen groep op en houden we andere groepen ze ver mogelijk van ons.
De huidige samenleving kenmerkt zich door allerlei groepen die zich bewust en onbewust tegen elkaar afzetten. Nederlanders tegen moslims, blanken tegen zwarten, rijk tegen arm, Vinex-wijk tegen volksbuurt, links tegen rechts. We hebben steeds minder onderling contact, want waar komen we elkaar nog tegen? Waar hebben we nog de mogelijkheid om elkaar echt te ontmoeten? De verzuiling is ten einde, maar in plaats daarvan zijn we in bubbels terecht gekomen. Kijk eens naar je vriendenkring, je Facebookpagina, waar je je nieuws vandaan haalt. Hoe gemengd is dat? Van hoeveel invalshoeken krijg je informatie?
Een bubbel is geen probleem als je in een gesloten groep in een gesloten omgeving leeft. Maar in een land, een wereld waarin we met elkaar geconfronteerd worden, zijn zulke bubbels wel degelijk problematisch. Daar zijn twee redenen voor.
Ten eerste is het een probleem als bubbels zich tegen elkaar afzetten en er hierdoor segregatie ontstaat. Een groep die in het nauw wordt gedreven, wordt agressief.
Ten tweede is het een probleem als er van het eigen gelijk van de bubbels wordt uitgegaan. Als we anders gezegd uitgaan van een waarderelativisme. We lijken dan respect te hebben voor het standpunt van de ander, want tja, een andere cultuur, andere opvattingen en andere waarden. Maar dat waarderelativisme leidt tot onverschilligheid. We kunnen door het relativisme niet kritisch met elkaar in gesprek gaan en waarom zou ik dan überhaupt in gesprek gaan? Het is anders, anders dan mijn wereld. En zo wordt de kloof versterkt.
Een bubbel lekprikken klinkt weinig uitnodigend. Verkoop je niet te duur je huid? Maar in de kern zijn we allemaal mens, met allemaal een verhaal en een geschiedenis. Onze overeenkomsten en wensen zijn grotendeels hetzelfde. Als we dat ontdekken, kunnen we bouwen aan een samenleving waarin plek is voor velen.
