Op de website Lakome2.com stond een bericht dat ik hieronder samenvat en van enkele kanttekeningen voorzie want het schetst de achtergronden van deze demonstratie, die wordt omschreven als de grootste volksdemonstratie sinds 2011. Velen zien het daarom als een continuering van die beweging. Die beweging werd toen ook de 20 Februari beweging genoemd, omdat de eerste demonstraties plaatsvonden in Casablanca en Rabat op zondag 20 februari 2011.
Eerder protest had een ander doel
De eerste kanttekening: iets meer dan een jaar geleden was er een nog veel massalere demonstratie in Rabat, waarbij ik toevallig aanwezig was, die echter een totaal ander doel had. Het was een demonstratie ter ondersteuning van de officiële Marokkaanse protesten tegen uitlatingen van toenmalig secretaris generaal van de VN Ban Ki Moon. Hij had het woord ‘bezetting’ gebruikt als omschrijving van de situatie waarin de Westelijke Sahara (voormalige Spaanse Sahara, de Zuidelijke provincies volgens de Marokkaanse officiële visie).
Het was volstrekt duidelijk dat die demonstratie mede was georganiseerd door de autoriteiten in heel Marokko. Daarvoor hoefde je maar te kijken naar de vervoermiddelen waarmee al die demonstranten naar Rabat waren gekomen.
De eerste demonstraties in 2011 van de 20-Februari beweging waren helemaal niet zo massaal. Het ging toen om hooguit tien tot vijftienduizend demonstranten per stad. In die context was de opkomst van 11 juni 2017 dus zo slecht nog niet.
Zes boodschappen uit 11 juni demonstratie
De eerste boodschap
De vanzelfsprekendheid/het automatisme waarmee vele organisaties de oproep hebben opgevolgd. Dit hangt samen met de gewelddadige manier waarop de autoriteiten een eerdere steundemonstratie in Rabat tegemoet getreden waren.
De tweede boodschap
De gevarieerdheid van de deelnemende organisaties. Enerzijds een sterke aanwezigheid van de islamitische beweging Al Adl wa Al Ihsan en anderzijds de radicaal linkse politieke partij An Nahj Al Dimukrati (de Democratische Benadering, partij die al jaren de verkiezingen boycot; jh). Ook in 2011 trokken deze beide partijen lang samen op. De manifestatie in Rabat toont dat de alliantie tussen beide partijen is herleefd.
De derde boodschap
De leuzen die werden meegevoerd, en die gelijk zijn aan de leuzen uit 2011, hetgeen aangeeft dat er in die zes jaar niets is gerealiseerd, ondanks alle beloftes die zijn gedaan door autoriteiten en partijen.
De vierde boodschap
De kracht van de beweging, die begon in El Hoceima. De geweldloosheid en de maatschappelijke eisen hebben deze beweging zo sterk gemaakt.
De vijfde boodschap
Deze manifestatie is een reactie op de puur veiligheidsgerichte benadering van de overheid (met inzet van politie, ME en zelfs militairen). De manifestatie in Rabat geeft uitdrukking aan de opvatting: Genoeg onderdrukking! Daarmee is het failliet van de veiligheidsgerichte benadering aangetoond en krijgt de Rif-beweging een nieuwe impuls.
De zesde boodschap
Het falen van het beleid van de autoriteiten, dat de afgelopen zes jaar leek te slagen, om de eisen van de 20-februari beweging in 2011 te omzeilen. Nu staan de autoriteiten weer oog in oog met de bevolking, met één belangrijk verschil: de ‘tussenpersonen’ die in 2011 nog beschikbaar waren zijn dat nu niet meer.
Deze demonstratie vond dus plaats in een context van algehele onvrede over het gebrek aan voortgang nadat in 2011 de nieuwe grondwet was aangenomen, er vervroegde verkiezingen plaatsvonden en er begin 2012 een nieuwe regering was gevormd, onder leiding van de islamitische partij PJD. Die regering heeft op de beleidsterreinen die met de protesten van 2011 te maken hadden helaas weinig kunnen realiseren. En de wijze waarop kort geleden een nieuwe regering is samengesteld (na verkiezingen op 7 oktober 2016) geeft de mensen in Marokko ook weinig vertrouwen in een spoedige merkbare verbetering. Het is deze context die als verklaring kan gelden voor de grote opkomst bij de demonstratie van afgelopen zondag.
Waar komt dat idee van protesteren en de straat opgaan toch vandaan? Ik kan niets anders bedenken: uit Europa ( Franse revolutie, Berlijnse volksopstand 1848). In Arabische landen levert het immers niets op, houd er toch eens mee op! Schrijf een artikeltje in de krant, en laat het daarbij! In Iran was er ook een volksopstand in 1979, alleen maar nog dieper in de ellende.
Het lijkt mij een soort uitloop van de Franse revolutie, maar dan iets milder. Ik heb er ook niks mee op en denk dan: “klim in de pen!”, doe onderzoek en publiceer dat, stuur afgezanten naar de betrokken instanties of, als echt nodig, grijp in en zet bestuurders aan de kant. Misschien hebben die straatprotesten iets te maken met dezelfde natuurlijke neigingen die vaak tot ‘lynch mobs’ geleid hebben. Op dezelfde manier zie ik ook een verklaring voor hooliganism in stammenoorlogmentaliteit en de daarmee gepaard gaande sentimenten. Je laten horen en merken kan op meerdere manieren en vele daarvan lijken zowel beschaafder als ook effectiever. Misschien voelt het voor sommigen als daadwerkelijk ingrijpen, maar actiebehoefte kan op andere manieren vertaald worden. Dit lijkt op oversprongsgedrag van groepen die niet kunnen berusten maar ook niet kunnen of willen ingrijpen. Dieren maken ook veel vertoon op de psychologische grens tussen aanval en vluchtgedrag.
Ervaren machteloosheid en besluireloosheid lijken een grote rol te spelen.
Het ergste vind ik nog , Abdu’r, dat het westen (in de vorm van hoop op een nieuwe lente, steun in de media en zelfs met directe militaire steun) nog eens eventjes olie op het vuur komt gooien, met nog meer slachtoffers tot gevolg. Achterliggend zit de gedachte dat ook in NW Europa volksopstanden (vaak studenten, soms samen met arbeiders of boeren) heel vaak tot gunstige veranderingen hebben geleid (de machthebber die opstapt, inbindt of het volk een constitutie of parlement gunt, zoals in 1848), maar men vergeet dat je daarvoor een middenstand en mondig intellect nodig hebt dat in Midden Oosten en Nrd Afrika maar al te vaak ontbreekt.
Veel van deze publieke protesten zijn juist een gevolg van gebrek aan leiding door mensen die ook echt wat te bieden hebben. Aanwezigheid daarvan kan de toestanden voorkomen of begeleiden tot succes. Een middenstand is geen vereiste daarvoor. Erger nog; het bestaan/ontstaan van een middenstand is onderdeel van de oorzaak.
Mss heeft de industrialisering en opkomst van grote menigtes arbeiders die dicht opeen wonen en het zelden goed hebben er ook mee te maken, alhoewel die idd ook niet zonder gestudeerde voormannen kunnen. Marx dacht dat dat een fase was die je door moest om in een menswaardige egalitaire maatschappij terecht te komen. In Rusland forceerde Lenin de zaak, maakte ook flink gebruik van straatoproer (studenten/arbeiders/kozakken), en had redelijk sukses, althans, afhankelijk hoe je het bekijkt.