Publieke ruimte is ook eigendom van de vrouw

Na ons telefoongesprek dringt het tot me door hoezeer mijn vrouw-zijn gevolgen heeft voor mijn ervaring van de nachtelijke straten. Ook al ben ik geboren en getogen in het Westen, dagelijks neem ik als vrouw bewust of onbewust besluiten die alles te maken hebben met de (on)vrijheid van de publieke ruimte. Keuzes waar mannen nauwelijks mee van doen hebben.

Verschil

Ik kijk nog beter naar mijn omgeving. Op dat moment Parijs, maar het had elke willekeurige grote Europese stad kunnen zijn. Het Parijs van de Notre Dame. Niet alleen het ontzagwekkende gebouw, maar ook het verhaal van Victor Hugo. Met het personage Frollo die zigeunerin Esmeralda uit de weg wil ruimen omdat ze begeerte bij hem oproept. Alleen maar door te bestaan. In de metro valt me op dat vrouwen ’s avonds eerder naast een andere vrouw gaan zitten dan naast een man. Ik doe het zelf ook.

In een scène van Aziz Ansari’s Netflixserie Master of None weet hij het verschil in beleving treffend in beeld te vangen. In de aflevering Ladies & Gentlemen ziet de kijker afwisselend hoe twee mannen en een vrouw na een avondje stappen hun weg terug naar huis vinden. De twee mannen hebben gedronken en waggelen grollend huiswaarts. Ze maken een zorgeloze indruk. Ook het muziekje erbij heeft iets komisch.

Ander beeld

Hoe anders is het beeld bij de vrouw. Ze loopt snel, is op haar hoede en kijkt steeds over haar schouder om te controleren of de opdringerige man uit het café haar niet achterna komt, wat uiteindelijk wel gebeurt. Ze weet hem maar net en met moeite buiten haar appartement te houden.

In mijn middelbare schooltijd kregen alle meiden uit de klas een cursus zelfverdediging aangeboden. Deze cursus bestond niet alleen uit fysieke vechtsportlessen, met als finale onderdeel het doorslaan van een houten plankje. Eraan gekoppeld waren ook groepsgesprekken, over je grenzen aangeven, nee kunnen zeggen, je veilig voelen op straat. De jongens uit de klas kregen dit niet aangeboden. Het werd gebracht als een vrouwending.

Het zet me nog steeds aan het denken. Waarom kregen de jongens op mijn middelbare school geen lessen in zelfverdediging en groepsgesprekken? Waarom werd dit gezien als iets wat alleen meisjes aangaat?

Gedeelde verantwoordelijkheid

Het gaat om gedeelde verantwoordelijkheid. In 2014 ging een kort filmpje van Mass Comedia Students viral. Hierin zien we een Indiaas meisje op straat lopen. Twee jongens proberen haar lastig te vallen. Een jongen aan de overkant ziet het en loopt naar hen toe. Hij gaat voor haar staan. Een andere jongen volgt zijn voorbeeld. Daarna volgen er meer totdat zij allemaal in een beschermende kring om het meisje staan.

In het boek van Victor Hugo brengt klokkenluider Quasimodo Esmeralda naar de Notre Dame, omdat dat een afgebakende veilige ruimte is. Een veilige ruimte voor een ieder. Dat zou ook moeten gelden voor de publieke ruimte. Zoals het woord al zegt: de publieke ruimte is er voor iedereen en is dus óók van de vrouw. Dit bereiken is een taak van zowel vrouwen als mannen.

Soms zie ik een beeld voor me. Helaas zie ik het nog niet in het echte leven, maar ik geniet ervan in mijn hoofd. Vrouwen die in al hun glorie en diversiteit over straat lopen. Geheel bedekt, in korte rok, met hoofddoek, in een sari, hoge pumps of platte ballerina’s. Zoveel verschillen, maar er is één belangrijke overeenkomst: zij lopen over straat zonder angst. Zonder constant risicotaxaties te maken. Zij zijn onderweg naar de zoveelste date, naar een sollicitatiegesprek, op weg naar een kroeg of zij lopen midden in de nacht in een grote stad zorgeloos flanerend over straat als toerist.