Ramadan in quarantaine. Bezinnen op wat niet kan, en wat nog wel

Mensen die in eenzaamheid leven of niet bij hun geliefden, zoals ouders en grootouders in verzorgingstehuizen, langs kunnen. Mensen die de afgelopen tijd een dierbare verloren zijn. De Ramadan is naast een tijd van bezinning, ook een tijd van saamhorigheid, maar dat laatste kan niet in de vorm die we gewend zijn, het fysieke samenzijn. En dat is een groot gemis.

Niet samen in de moskeeën het Ramadan-gebed, de Taraweeh, kunnen verrichten zal bevreemdend zijn. Sinds het begin van de quarantaine hebben moskeeën in islamitische landen hun deuren gesloten. Gebedsoproepers roepen nog wel het gebed om, maar één essentiële zin van de oproep is aangepast: in plaats van ‘kom naar de moskee’ wordt er ‘bid in uw huizen’ omgeroepen. Dit gebeurt alleen in tijden van nood, zoals oorlog en crisis.

Op social media waren de afgelopen tijd veel filmpjes in omloop van deze speciale gebedsoproepen: we hoorden en zagen hoe gebedsoproepers, de mueddzins, geëmotioneerd hun oproepen deden, en hoe mensen in hun huizen met tranen in hun ogen er naar luisterden. Hoe vreemd is het dat je niet meer zomaar een moskee in kunt lopen, een plek die normaal altijd open is, waar je altijd terecht kunt; om te bidden, om te lezen, om uit te rusten, of zelfs om even een dutje te doen.

Het is een vreemde tijd. Voor ons allemaal, niet alleen voor moslims. Gelukkig zijn er een aantal dingen die nog wel hetzelfde zullen zijn deze Ramadan: de rust, de bezinning, het erbarmen en de liefde. Sterker nog, ik geloof dat hiervan nu zelfs meer mogelijk is, nu we minder of helemaal niet meer druk zullen zijn met bij elkaar op bezoek gaan en ons na het ontvasten naar de moskee te haasten. Nu we minder naar buiten gaan, hebben we meer ruimte en tijd om onszelf innerlijk naar binnen te keren.

Sinds het begin van de quarantaine ben ik me aan het bezinnen op in hoeverre het leven maakbaar is. In onze samenleving geloven we sterk dat we met hard werken, het onderste uit de kan halen, overal kunnen komen en alles waar kunnen maken. Nu is het voor veel van ons niet eens meer mogelijk om te werken, kinderen kunnen niet meer naar school, naar de sportschool kan niet en even een drankje doen in een café om bij te komen van het harde werken kan ook niet. Veel staat stil in onze wereld, en dat hadden we -aan het begin van jaar toen het Coronavirus in China uitbrak- nooit kunnen bedenken.

Ondertussen gaat buiten de natuur zijn gang; de zon schijnt en bomen en planten bloeien. Zelfs op voetbalvelden groeit bloesem vrijelijk, terwijl het normaal allang vertrapt zou zijn.

Dat bepaalde alledaagse dingen niet meer zomaar kunnen en dat andere dingen, zoals de natuur, zo vrijelijk doorgaan, brengt me op het concept van al-qadr in de islam. Al-qadr houdt ‘het lot’ in; het houdt in dat je als moslim dient te geloven dat God alles en iedereen geschapen heeft, Alwetend en Alziend is, máár je als mens ook een vrije wil, ‘irada’, heeft geschonken om vrij te zijn je eigen keuzes in het leven te maken. Korter gezegd houdt het in dat je niet gelooft dat het leven volledig maakbaar is, want veel heb je niet zelf in de hand, maar dat je als mens wel in de hand hebt hoe om te gaan met kansen en tegenslagen in het leven.

Deze geloofsstelling kan veel rust geven, maar makkelijk is het niet altijd. Het helpt mij persoonlijk in ieder geval te berusten in het idee dat deze crisis nog lang kan duren, maar dat ik de mogelijkheden heb om er het beste van te maken. Ook in de ramadan; ik zal de tijd die vrijkomt met het wegvallen van familie- en moskeebezoek benutten door te lezen, wandelingen in de natuur te maken en te bidden en mediteren. Elk nadeel heb zijn voordeel.

Ramadan Mubarak aan degenen die meedoen aan de Ramadan.