Gelukkig is Dorothy Day, tot nu toe, nooit heilig verklaard al zijn er wel pogingen daartoe geweest. Want zoals haar kleindochter bij de boekpresentatie op 28 november 2020 zei: ‘Dan word je direct in allerlei ‘boxes’ geplaatst.’ Zo blijft ze ook 40 jaar na haar overlijden een aanraakbaar mens, een moderne vrouw die zich al in de eerste decennia van de twintigste eeuw bewust was van de nadelen die ze als vrouw had.
Daar nam ze echter geen genoegen mee. Als wapens had ze van jongs af aan haar belangstelling voor mensen, haar scherpe pen en haar gevoel voor rechtvaardigheid. Ze stond midden in de maatschappij maar tegelijk was ze een toeschouwer. Vanuit die afstand zag ze al heel vroeg wat er mis was: de fabrieken die de arbeiders zogenaamd vooruithielpen, maar hen in feite tot nieuwe slavernij dwongen in lange werkdagen voor weinig geld. Dat inzicht is haar drijvende kracht geweest tot vele protestmarsen en de oprichting van The Catholic Worker.
Onafhankelijk en maatschappijkritisch
In de eerste 100 pagina’s van deze biografie lees je hoe zij zich ontwikkelt tot een onafhankelijke en maatschappijkritische vrouw, die telkens opnieuw zelf haar levenskeuzes maakt, los van wat in die tijd als passend voor een vrouw gezien wordt. Parallel daaraan biedt het boek een interessante inkijk in de geschiedenis van de Verenigde Staten, te beginnen bij de jaren waarin Amerika betrokken raakt bij de Eerste Wereldoorlog, die in Europa woedt. Mij viel op dat Dorothy telkens zelf deel uitmaakt van die geschiedenis door wat zij als journalist schrijft en de soms voor die tijd radicale standpunten die zij inneemt. Op de cover zie je haar als oudere vrouw zitten te midden van andere mensen bij een demonstratie. Maar mij treffen vooral haar foto’s als jonge zelfbewuste vrouw, ook met haar dochter Tamar, die ze grotendeels alleen opvoedt terwijl ze de kost verdient als journalist.
Religieus en uiteindelijk katholiek
Als jong kind heeft Dorothy al een diepgevoelde behoefte aan spiritualiteit, iets waar haar ouders haar niet in aanmoedigen. Steeds, met tussenpozen, zoekt ze een geloofsgemeenschap op, maar een echte keuze maakt ze pas als haar dochter geboren is: zij laat zich met haar dochter katholiek dopen. Dat wordt in het seculiere milieu waarin ze verkeert heel vreemd gevonden en leidt tot een verwijdering met haar vrienden, zelfs met de vader van haar kind. Dat vindt ze heel moeilijk, maar toch maakt ze ook hier weer haar eigen keuze.
Als een rode lijn door haar leven loopt en ontwikkelt zich haar empathie voor het menselijk lijden in wat toen de onderklasse van de Amerikaanse samenleving was. Daar schrijft ze over in allerlei activistische kranten. Het werkt allemaal toe naar het moment tijdens de Grote Depressie waar het boek mee begint: het uitdelen van de eerste aflevering van The Catholic Worker op Union Square in New York op 1 mei 1933. De krant was acht pagina’s dik, grotendeels volgeschreven door Dorothy in haar keuken. De drukkosten voor de 2500 exemplaren (57 dollar) waren betaald door enkele kleine contributies, haar spaargeld en via uitstel van betalingen van gas en elektriciteit. De krant werd verkocht voor 1 cent per stuk. Met die nieuwe stap kiest ze als katholiek gelovige vrouw voor (vreedzaam) protest tegen de armoede, tegen de uitbuiting van arbeiders. Dat was bijzonder omdat men vanuit de katholieke kerk bepaald niet vooraan stond bij de protesten: die werden, net als vrijwel de hele pers deed, afgedaan als ‘iets van de communisten’.
De krant en de beweging
Een paar maanden daarvoor had ze Peter Maurin (1877-1949) ontmoet, die haar zijn driedelig plan had voorgelegd dat haar leven verder zou gaan bepalen: het oprichten van een krant, het stichten van huizen van gastvrijheid en het vormen van agrarische gemeenschappen van zowel arbeiders als intellectuelen. Het oprichten van een radicale katholieke krant vond hij noodzakelijk. Daar had hij Dorothy voor nodig die volgens hem de aanleg had ‘om bergen te verzetten en zowel het wereldlijke als geestelijke gezag te beïnvloeden’. Dat alles resulteerde in die eerste aflevering van The Catholic Worker, The Catholic Worker Movement en in hun jarenlange samenwerking. Peter Maurain vond het vooral belangrijk een visie op een toekomstige maatschappij te ontwikkelen en zo ontstond ook zijn concept van vrijwillige armoede, dat neerkwam op een levensstijl van eenvoud en samen delen. Tegelijkertijd bleef Dorothy ook de kant kiezen van stakers en vakbondsleiders. De beweging en de krant ontwikkelden zich snel, vooral door haar persoonlijke stijl van schrijven: ‘Schrijven is een manier van gemeenschap tot stand brengen’(1950), vond ze.
'Alles is genade'
Dorothy vond bij haar werk steeds steun in het (radicale) voorbeeld dat Christus in zijn leven had gegeven. The Catholic Worker Movement breidde zich snel uit naar allerlei steden, overal werden huizen van gastvrijheid opgericht waar mensen in nood (van allerlei achtergrond) werden en wórden opgevangen. Later vertakte de beweging zich wereldwijd. Dorothy Day bleef stelling nemen tegen onrecht en geweld, haar hele lange leven door. Een voorbeeld van een sterke vrouw en rolmodel voor velen. Jim Forest eert haar inzet en betekenis met dit boeiend geschreven boek en toont het belang van deze beweging – ook voor deze tijd – duidelijk aan.
