Wie is geen beginner als het gaat om het lezen van de Bijbel?

De titel Bijbel voor beginners kan gemakkelijk op het verkeerde been zetten, want anders dan je zou verwachten, is het boekje niet bedoeld als een overzichtelijke inleiding op de Bijbel. Bijbel voor beginners veronderstelt een behoorlijke bekendheid met de bijbelse verhalen en de geschiedenis van het volk Israël. Al in de eerste bijdrage wordt de lezer(es) geacht te weten wie of wat een ‘kamerling uit Ethiopië’ is en in de tweede wordt als vanzelfsprekend aangenomen dat iedereen weet wat met ‘het slavenhuis Egypte’ bedoeld wordt. De Bijbel is inderdaad geen toegankelijk boek, zoals de auteurs melden in het Woord vooraf, en enige uitleg en hulp bij het lezen is nodig. Dat biedt dit boekje weliswaar volop, maar dus niet voor ‘dummies’. Het ‘beginners’ in de titel blijkt vooral bedoeld te zijn om aan te geven dat wie de bijbel leest altijd weer bij het begin moet beginnen, wat dan zoveel wil zeggen als dat je altijd op zoek moet naar waar het om gaat (pagina 8).

De puntige, beknopte teksten, zelden langer dan een pagina, gaan inderdaad recht op het doel af. Er worden in kort bestek nogal wat noten gekraakt. Soms scherp en verrassend to the point. Er staan heel wat krachtige zinnen in, die belangrijke bijbelse inzichten kort en bondig verwoorden. Sommige daarvan kunnen als echte oneliners gelden.

Wat op den duur storend werkt, zeker als je de dagoverdenkingen in één ruk doorleest, is de stelligheid waarmee een en ander meegedeeld wordt. Volgens de achterflap hebben de auteurs zich ten doel gesteld “allerhande christendommelijke vooroordelen en misverstanden” uit de weg te ruimen. De vooroordelen en misverstanden leven blijkbaar alleen bij degenen die de Bijbel op een andere manier verstaan dan de auteurs.

Hier verraadt zich de afkomst van de auteurs uit de zogenaamde ‘Amsterdamse school’, die de Bijbel leest als een verhalenboek, maar daarbij tegelijkertijd een nogal dogmatische bril op zet. Alles draait om bevrijding, exegese begint bij Exodus en het Nieuwe Testament is eigenlijk niet anders dan opnieuw Tenach, zoals het Oude Testament in deze kringen heet (pagina 29). Wie het anders ziet, leest niet goed (genoeg).

Er zijn ook andere manieren om de Bijbel te lezen. Meer mystiek, spiritueel, psychologisch, kortom meer lezer-georiënteerd, dan de strikte tekstoriëntatie van de Amsterdammers. Betekenissen schuilen niet in de tekst, maar ontstaan in de interactie tussen lezer/hoorder en tekst.

Een vast thema uit dezelfde school is het schamperen op eigentijdse bijbelvertalingen. Daar is inderdaad het nodige op aan te merken, zoals op elke vertaling, maar het voert te ver om te stellen dat daardoor “de lezer alleen maar verder af komt te staan van wat de bijbelschrijvers hebben willen zeggen” (pagina 8). Dat is niet alleen te kort door de bocht, het wekt tegelijk de suggestie dat de scheurkalendertheologen wél over de kennis van dat laatste beschikken. Iets meer zelfrelativering van de schrijvers zou daarom welkom zijn geweest.

Neemt niet weg dat zelfs voor iemand die zich een ervaren bijbellezer waant, er het nodige te leren en te ontdekken valt in dit boekje. Eigenlijk is dat ook geen wonder, want wie is immers geen beginner als het gaat om het lezen van de Bijbel?