Ik heb het boek bekeken vanuit een specifieke vraagstelling: hoe verhouden het christelijk geloof en de religies zich en wordt gehonoreerd dat God zich ten aanzien van andere religies niet onbetuigd heeft gelaten? In § 2.5 wordt gezegd dat het verschijnsel religie geen vanzelfsprekende toegangsweg tot het christelijk geloof is, want dit geloof heeft een gebroken verhouding tot religies. In dat verband krijgt op pagina 75 Miskotte aandacht, die fenomenologisch drie grondtypen onderscheidde: heiden, jood en christen. Miskotte is echter op dit punt geen zuivere wegwijzer, zoals o.a. Anton Wessels in het vierde nummer van het blad Wereld en Zending in 1981 liet zien (‘Miskotte, wegwijzer voor de ontmoeting met moslims?’).

Bij de behandeling van de triniteitsleer verwijzen de auteurs naar de islam en stellen: “Maar wat de Koran verwerpt, is dus niet zozeer de christelijke drie-eenheidsleer, als wel een heidens of ketters geloof in meer goden”, en dat laat zich verdedigen (pagina108). Op diezelfde pagina wordt, eveneens wijs, geschreven: “In principe is het niet beslissend of men Allah beschouwt als identiek aan de God van de Bijbel of als een andere god. De christelijke dogmatiek stelt dan ook niet het een of het ander voor. In het eerste geval zal men immers altijd moeten aanvullen dat moslims en christenen God dan toch wel op zeer uiteenlopende manieren kennen, terwijl men in het tweede geval zal moeten toevoegen dat er wel degelijk overeenkomsten zijn tussen Allah en de God van de Bijbel”.

dogmatiek2
Beeld door: Bol.com

Dat alle godsdiensten op hetzelfde neerkomen wordt door de auteurs terecht afgewezen, pagina 145. In § 5.5, pagina 175, stellen de auteurs voor in plaats van ‘algemene openbaring’ te spreken over de ‘universaliteit van Gods openbaring’ en dat doet recht aan de zaak. In § 5.6, handelend over het christelijk geloof en de religies, gaat het om “de hoofdvraag van de zogeheten theologia religionum, de theologie van de religies: hoe kijken we christelijk-theologisch naar wat er gebeurt in de overige religies?’ (pagina 181). Dat is echter veel te zwak uitgedrukt, want de dialoog bepaalt wezen en inhoud van de missiologie en de godsdienst: van begin af zijn God en mens in gesprek en in de ontmoeting van mensen onderling kan duidelijk worden wie God is. Daardoor krijgt de theologia religionum een beperkte functie: deze theologie levert een eerste standpunt om de dialoog binnen te gaan. Gelukkig dus dat de auteurs op de pagina’s 185 en 186 de rol van de (kritische) dialoog benadrukken! Dat de auteurs op pagina 186 verwijzen naar een boek over de dialoog van Segers & De Vries is een behoorlijke misser, want dat boek heeft door de nadruk op het eigen gelijk geen weet van echte dialoog. Ik ben het van harte met de auteurs eens dat het volkenrecht toegepast moet worden als het gaat over het conflict tussen de huidige staat Israël en de Palestijnen, maar dan moet op pagina 343 onder punt 4 het woord ‘niet’ toegevoegd worden: Veel ultraorthodoxe joden menen nu juist dat de oude grenzen van weleer opnieuw toegepast moeten worden. In § 12.7 had veel breder uitgewerkt kunnen en moeten worden wat de auteurs slechts aanduiden, bijvoorbeeld op pagina 474: “Men leze … Fil. 4:8 voor wat ook buiten het erf van de christelijke gemeente aan goeds gestalte kan krijgen” of p. 475: “moeten we misschien stellen dat de Geest ook sporen trekt buiten de directe omgeving van kerk en christendom”. Daarbij had men concrete verwijzingen kunnen maken naar humanisten en andersgelovigen. Uiteindelijk hoef je niet bij de kring van discipelen te horen om toch volgeling van Jezus te kunnen zijn in de werken die je doet, zie bijvoorbeeld Marcus 9:39. Bij de behandeling van het laatste oordeel op p. 666[!] had Mattheüs 25: 31-46 in de richting van andersgelovigen positiever kunnen worden uitgelegd. Dan had op p. 668 geschreven kunnen worden: “Zij die geleefd hebben volgens de regel van het Koninkrijk, humanisten en andersgelovigen inbegrepen, worden uitgenodigd het Koninkrijk binnen te gaan, en worden het eeuwige leven binnengeleid (Mat. 25:46)…” (mijn aanvulling is cursief gedrukt).

Het boek is keurig uitgegeven en er staan nauwelijks drukfouten in. Af en toe wel vreemde vergissingen; één signaleerde ik hierboven al – de orthodoxe joden -, een tweede vinden we op pagina 650 als het gaat over “De gelijkenissen van de tien schrandere en tien domme meisjes (Mat. 25:1-13)”; er zijn slechts vijf wijze en vijf dwaze meisjes… Uitgebreide registers maken het boek goed toegankelijk.

Boekgegevens

G. van den Brink en dr. C. van der Kooi, Christelijke dogmatiek, een inleiding, Boekencentrum, Zoetermeer, 724p., € 55,-.

Jaap Kraan

Jaap Kraan

Emeritus-predikant

Jaap Kraan (1945) is emeritus-predikant. Hij werkte in Appelscha, Nieuw-Vennep en Bergum. Van 1978-1985 was hij Stafmedewerker aan het …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.