Recensie van de ‘beste film van 2013’: 12 Years a Slave

De plot

In 12 Years a Slave (Steve McQueen, 2013) volgen we Solomon Northub. Solomon, vandaag zouden we hem een African American noemen, woont in de staat New York en wordt in 1841 ontvoerd en verkocht als slaaf. In de twaalf jaar die volgen zien we hem bezig zijn met overleven en verlangen naar een waardig leven.

Is het een goede film? The Academy meent van wel en verleende de hoogste onderscheiding in de filmwereld aan deze film. Het niet-alledaags Amerikaans dat in deze film wordt gesproken geeft hem een gedragen atmosfeer waardoor hij op momenten meer als toneelstuk aandoet dan als film. Daarnaast breekt hij met bepaalde narratieve conventies, wat een kracht kan zijn voor een film. In het geval van 12 Years a Slave betekent het dat de film op momenten een beetje voortkabbelt en sommige plot-elementen niet oplost. Maar dat valt te verwachten bij een film die zich baseert op een waargebeurd verhaal.

12 Years a Slave richt zich, net als Schindler’s List, op een minder duister en een iets hoopvoller element uit een zwarte bladzijde van de geschiedenis. Maar 12 Years a Slave is niet ‘narratief opgepoetst’ zoals Schindler’s List, en doet daarmee soms was rauw en onwennig aan.

De karakterontwikkeling in de film en de verhouding tussen de verschillende personages zijn briljant neergezet. Zo kijken we naar een complexe situatie waarin iedereen om zijn eigen reden machteloos is om die op te lossen of te veranderen. Tot producer Brad Pitt in beeld komt en hij binnen een paar minuten tot held van de film wordt.

Het oordeel

12 Years a Slave is niet vrij van kritiek. Natuurlijk niet. Maar ik ben erg blij dat hij deze prijs gewonnen heeft. Zo lukt het de film wat I Am Slave (Gabriel Range, 2010) niet lukte: exposure krijgen. Wat mij betreft kan het Westen niet genoeg met zijn neus op zijn slavernijverleden worden gedrukt. Zeker Nederland, dat zich toch altijd moeilijk verhoudt tot slavernijzaken: we waren veel te laat met afschaffen van de slavernij en een officieel excuus blijft tot de dag van vandaag uit.

Films als deze kunnen een discussie over slavernij aanwakkeren. Alle aandacht die de film krijgt helpt daarbij. Maar mijns inziens pakt Steve McQueen in zijn toespraak nog iets veel belangrijkers: de 21 miljoen (!) mensen die vandaag de dag nog in slavernij leven. De afstand van bijna 175 jaar tussen de werkelijke gebeurtenissen en vandaag de dag zorgt voor een afstand tussen 12 Years a Slave en de kijker. De opmerking van McQueen overbrugt die afstand in tien woorden.

Toen Lupita Nyong’o voor haar vertolking van Patsey in 12 Years a Slave de Oscar voor haar Beste Vrouwelijke Bijrol won, zei ze: “Moge dit gouden beeld, elke keer als ik het zie, mij en alle kleine kinderen eraan herinneren dat, waar je ook vandaan komt, je het recht hebt je dromen te verwezenlijken.”

Als Nederland haar verleden serieus neemt, biedt het vandaag nog haar formele excuses aan alle (nakomelingen van) slaven aan en zorgt het dat het over 5 jaar voorop loopt in de internationale bestrijding van moderne slavernij. Zo kunnen we de mooie droom van Nyong’o helpen verwezenlijken.