Met deze persoonlijke bekentenis in het voorwoord van Dichter van dienst, over De eenzame uitvaart, het derde en laatste deel in een serie over eenzame uitvaarten in Amsterdam, maakt F. Starik ons deelgenoot van zijn betrokkenheid bij deze bijzondere uitvaartplechtigheden. Starik was tot zijn dood in 2018 coördinator van de Stichting ’De eenzame uitvaart’ in Amsterdam.

Op de voorzijde van dit boek prijkt het logo van de stichting. Evenals De eenzame uitvaart (2005) en Een steek diep (2011) is het boek een bundeling van verslagen van uitvaarten waarbij een paar mensen met een zo persoonlijk mogelijk gedicht, passende muziek en bloemen het laatste afscheid van iemand een (mens)waardig karakter geven. Vaak gaat het hierbij om personen die door allerlei omstandigheden niemand om zich heen hadden, daardoor soms lang na hun dood gevonden werden of zelf een eind maakten aan hun leven. Starik probeerde de weinige informatie die er was over de eenzame dode op te sporen, zocht een ‘dichter des doods’ uit een poule van dichters (de Poule des Doods) of maakte zelf een gedicht, ging naar de uitvaart en schreef naderhand een verslag van het hele proces.

dichter

Het zijn schrijnende en aangrijpende verhalen die je leest, met soms ook een vleugje humor er doorheen geweven. ‘De uitvaartleider weet van niets. Hij was op vakantie, in Thailand. ‘In Thailand?’ informeer ik, zijn bleke gelaat in me opnemend. ‘Hebben ze daar geen zonneschijn?’ Dat komt doordat zijn hobby duiken is. Hij heeft zijn vakantie voornamelijk onder water doorgebracht. Mooi helder water. Heel ander water dan in de stad. ‘Nou, dan bent u in ieder geval goed schoon geworden,’ doe ik gevat. Ik informeer of de stagiaire ook duikt. Misschien is dat wel verplicht, als uitvaartleider. Maar zij heeft nog nooit gedoken.’

De verslagen zijn met gevoel geschreven, ook Starik’s eigen gevoelens mogen oplichten. ‘Langzaam fiets ik weer naar huis, zuchtend, vervuld van sombere gedachten, nee, minder dan gedachten, een zwaar gemoed, dat me de rest van de dag niet zal verlaten. Dag onbekende meneer. Dag.’

Wat mij raakt in deze bundel is de zorg waarmee gemeentelijke instanties, uitvaartleiders en dichters de uitvaart van de onbekende personen voorbereiden en de uitvaart getrouw en met eerbied laten verlopen. De bijeenkomsten zijn ingetogen, plechtig en worden met toewijding en bezieling uitgevoerd. Dat lees je terug in de verslagen van Starik. Ik proef er het meevoelen met de eenzaamheid van de gestorvenen in.

De gedichten zijn vaak concreet en met emotie geladen, en telkens, met behulp van de summiere informatie die over de persoon bekend is geworden, individueel toegesneden op de eenzame dode, waardoor je hem of haar bij wijze van spreken toch een klein beetje leert kennen. Ik weet alleen dat je kat een luikje in de keukendeur had. De kat was liever buiten. (Maria Barnas). En het eerbetoon van dichter van dienst Erik Jan Harmens aan een gestorvene verwoordt hij als volgt: Ik dek u toe met een deken, met terugwerkende kracht omdat, toen u gevonden werd, u enkel onder een laken lag, maar een laken houdt u niet warm in deze zonder-einde-nacht, omdat u eerder niet werd toegedekt heb ik uw naam boven dit gedicht gezet, soms warmen woorden als wol.

De eenzamen stierven alleen en geïsoleerd en bij hun uitvaart waren er amper een handjevol mensen aanwezig om hen uitgeleide te doen. Toch krijgen deze doden door deze bundel een gezicht voor mij en misschien ook voor al diegenen die deze verhalen lezen. En dat maakt deze mensen minder eenzaam: we zijn als lezers getuigen van hun laatste ontroerende afscheid en staan naast de dichter bij hun graf, zodat ook wij hen een allerlaatste groet kunnen brengen. Ogenschijnlijk waren deze mensen zonder betekenis, maar door het respectvolle afscheid krijgen ze, in ieder geval voor mij, als vanzelf betekenis. Een indrukwekkend boek!

Ina Veldman

Ina Veldman

Ritueeldeskundige

Ina Veldman studeerde aan het Opleidingsinstituut voor theologie, levensbeschouwing en geestelijke begeleiding in Vrijzinnig Perspectief …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.