Uiteraard komt deze roerige periode aan bod in het overzicht dat Faber in zijn boek Er op & er onder biedt van de geschiedenis van zijn generatie (geboren in 1940) en van zijn milieu (de gereformeerde zuil). Hij beschrijft de aanloop naar de massademonstraties, de verhitte discussies uit die tijd in met name de kerken, de contacten die er toentertijd waren met de kerkelijke vredesbeweging in het Oostblok (pp. 270 – 280). Tegelijkertijd blijft het verhaal wat in de lucht hangen. Een beoordeling van de vredesbeweging en haar uiteindelijke effect ontbreekt. Waarmee meteen een euvel is genoemd, waar het gehele boek zwaar onder lijdt. In het verhaal van Faber ontbreekt een duidelijk verband. Het evenwicht tussen hoofd- en bijzaken is soms ver te zoeken.

Faber is eens goed op de vertelstoel gaan zitten, maar had er beter aan gedaan een strenge redacteur (m/v) in de arm te nemen. Dat Faber in Coevorden is geboren, is aanleiding om de lezer te trakteren op een tamelijk uitgebreid overzicht van de geschiedenis van dit Drentse stadje. En als hij dan toch bezig is, volgt meteen maar een vaderlandse geschiedenis in vogelvlucht (27 – 45). Ook verderop last hij diverse passages in over historische onderwerpen die tamelijk ver van de hoofdlijn van zijn betoog afliggen. Faber heeft de neiging uitgebreid en en detail te citeren uit onbelangrijke bronnen, zoals dorre ambtelijke stukken (126, 175), privécorrespondentie van zijn vader over een geleend bedrag (185), kerkelijke documenten uit de oorlogstijd (133, 142, 167) en nog meer. Fragmenten uit persoonlijke brieven uit de kring van familie bieden soms een fraaie inkijk, maar vaker neemt hij ook hier veel te lange passages op, zonder enig belang voor lezers buiten de familie- en kennissenkring van de schrijver (vgl. 99-101). Het haalt de vaart uit het boek, om nog maar het minste bezwaar te noemen.

Erop-en-eronder2

Wordt een kritische analyse van de eigen vredesbeweging gemist, Faber weet wel nadrukkelijk de beschuldigende vinger te leggen bij de Nederlandse nalatigheid ten opzichte van de joden in de Tweede Wereldoorlog. Met name de vlucht van de koningin na de Duitse inval wekt de toorn van Faber op. Het droeg volgens hem bij aan het succes, vanuit het perspectief van de nazi’s gezien, van de Jodenvervolging, die bij ons groter was dan in welk bezet land ook (114-116, 215). Ook de kerken worden niet voor de kritiek van Faber gespaard. Uitgebreid citeert hij uit kerkelijke correspondentie en documenten om te bewijzen dat ook hier men ernstig tekort schoot ten aanzien van de Joden (162v). Een zelfde kritische benadering ondergaat verderop in het verhaal het Samen op Weg-proces, dat voorafging aan de totstandkoming van de protestantse kerk in Nederland en de vorming van de organisatie Kerk in Actie (266). Het gemak waarmee Faber oordeelt, is soms opmerkelijk. Openbaart zich dan hierin zijn gereformeerde afkomst?

Dit boek vormt een vreemd allegaartje van lokale historie, familiegetuigenissen en politieke geschiedenis – waarvan de beschrijving opmerkelijk genoeg eindigt met de val van Aantjes (1978), alsof er sindsdien niets meer op het gereformeerde erf is gebeurd. Wat wordt gemist, is een samenhangende beschrijving van culturele en maatschappelijke ontwikkelingen, waardoor het een tijdsdocument van gewicht had kunnen worden. Een kader dat richting en structuur had kunnen geven. Nu dit ontbreekt, weet je als lezer niet goed wat je met dit boek aan moet.

Dat is een gemiste kans. Faber heeft best wat te zeggen en kan bij vlagen aanstekelijk vertellen. Hoe persoonlijk de verhalen soms ook zijn, onduidelijk blijft wat hij zelf van zijn traditie en geloof heeft meegenomen en welke rol dat nu nog speelt.

Zo blijf je na lezing van deze kroniek van een gereformeerde jongen enigszins teleurgesteld achter, met meer vragen dan antwoorden. Maar misschien is dat wel typerend voor een boek, dat de ontmanteling van het gereformeerde leefpatroon beschrijft.

Klik hier voor de boekgegevens of om het boek te bestellen.

bert altena 2024 – kopie

Bert Altena

Predikant

Bert Altena (1963) is als predikant werkzaam in de Protestantse Gemeente Oost-Groningen. Hij promoveerde in de theologie en geeft …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.