Recensie van ‘Er zijn. Keltisch-christelijk geloven’

In zijn boekje Er zijn gaat Bosch op zoek naar de typische Keltische spiritualiteit. Hij doet dat op een speelse manier, door teksten, liederen en anekdotes uit deze kring door te geven. Zijn boekje is niet bedoeld als systematische uiteenzetting, maar als een nieuwsgierig makende kennismaking. Tegelijk zijn aan de diverse hoofdstukjes gespreksvragen toegevoegd, om het verder praten in groepsverband te stimuleren. Wat kunnen wij van het Keltische christendom leren? Hoe verrijkt hun manier van geloven de onze? Waarbij het bijzonder is te bedenken dat het christendom ooit in ons land is aangekomen dankzij Keltische monniken als Willibrord en Bonifatius.

Sindsdien is er veel veranderd. Ook in het gebied der Kelten. Met name in Schotland vestigde zich een tamelijk strenge variant van het calvinisme. De nadruk die daarin gelegd wordt op soberheid en boetvaardigheid sluit aan bij het levensgevoel in deze streken, waarin mensen zware inspanningen moesten leveren om een leefbaar bestaan op te bouwen. Tegelijk verklaart het een ander aansprekend aspect van de typisch Keltische spiritualiteit: de nauwe verbondenheid met de schepping, met de seizoenen en met de elementen. In het zwoegen en ploeteren wordt de verbinding met God gezocht, zoals in een verhaal door een dominee in 1937 opgetekend:

“Zeven keer per dag, steeds als ik ploeter op dit armoedige land, zeg ik tegen U: ´Heer, waarom ben ik hier? Hoe kunnen hier mijn talenten tot ontplooiing komen? Wat kan ik voor anderen betekenen, ik, gevangene van dit saaie zwoegen?´ En zeven keer per dag antwoordt U: ´Ik kan niet zonder je. Eens leidde mijn Zoon jouw leven. Door zijn trouw toont hij mijn gedachten, mijn liefde, mijn waarheid aan de mensen. Maar nu zit hij aan mijn rechterhand, en jij moet zijn plaats innemen.” (103).

De mens als plaatsvervanger van Christus, om de aarde te bewerken en vrucht te laten dragen. Om daardoor Gods liefde te tonen en door te geven.

Terecht spreekt Bosch van ‘geaard geloven’ in de dubbele betekenis van het woord. Landschap, taal, cultuur, zo belangrijk voor de bewoners aan de rand van Europa, bepalen de typische spiritualiteit die vandaag de dag veel mensen in de gestreste Westerse samenleving aanspreekt. Aandacht voor het hier en nu, geloven in het goddelijke dat zich in het alledaagse laat kennen, de aarde trouw zijn. “De enige weg naar God begint op de plaats waar je bent” (129) is een mooie samenvatting van deze bijzondere spiritualiteit.