Het huidige boek kan worden beschouwd als een vervolg en verdieping op dit eerdere boek. Posthuma gaat in op de historische overeenkomsten die gevonden kunnen worden tussen christelijke en boeddhistische auteurs, en met name tussen de spiritualiteit van de kerkvader Augustinus (354-430) en die van twee boeddhistische scholen: de Sautrantika-school (invloedrijk in de 2e-4e eeuw) en de daaruit voortgekomen Yogacara-school (invloedrijk vanaf de 4e eeuw). Hij weet aannemelijk te maken met een grote hoeveelheid voorbeelden dat in het intellectuele klimaat van de eerste eeuwen na Christus veel meer interculturele en interreligieuze uitwisseling heeft plaatsgevonden dan doorgaans wordt aangenomen. Binnen dit interculturele klimaat wordt het een mogelijke hypothese dat Augustinus, direct of indirect, bekend was met de boeddhistische psychologie en filosofie van zijn tijd, en daar zelfs ideeën aan heeft ontleend.
Posthuma richt zich op het bekende hoofdstuk 10 van de Confessiones van Augustinus, waarin die zijn theorie van het bewustzijn ontvouwt. Hij ziet in de indeling die Augustinus daarbij gebruikt (de zintuigen, het geheugen, de verleidingen) een duidelijke overeenkomst met drie van de vijf boeddhistische skandha’s (de onpersoonlijke processen die tezamen de illusie van een bestendige persoonlijkheid vormen), namelijk de zintuigen, de wil, en het bewustzijn. Na uitgebreid bronnenonderzoek komt hij tot de conclusie dat het heel goed mogelijk is dat Augustinus voor boek 10 van zijn Confessiones gebruik heeft gemaakt van de psychologie van de Sautrantika en de Yogacara (p. 196).
De lezer is ondertussen meegenomen op een lange en boeiende reis waarbij niet alleen de basisbegrippen van het boeddhisme, maar ook de vaak complexe boeddhistische psychologie van de Yogacara-school op zeer toegankelijke en verhelderende wijze wordt uitgelegd. Deze hoofdstukken worden gevolgd door een even grondige bespreking van hoofdstuk 10 van de Confessiones van Augustinus. Aan het eind van het boek volgen nog 80 bladzijden met zeer informatieve bijlagen over Augustinus, boeddhisme en de verhouding tussen christendom en boeddhisme.
Al met al biedt dit boek een rijke schat aan informatie over met name de boeddhistische psychologie, en een interculturele ideeëngeschiedenis van de eerste eeuwen na Christus die een aanvulling vormt op bestaande opvattingen die nog maar al te vaak nogal eurocentrisch van aard zijn. Het is belangrijk dat het onderzoek hiernaar voortgezet blijft worden. Daarom valt het te hopen dat Hessel Posthuma nog meer boeken in zich heeft.
Klik hier voor de boekgegevens of om het boek te bestellen.
