Dat laatste, het bespreken van het functioneren van je leiders, is voor ons westerlingen dagelijkse kost. Wat is Balkenende vaak bekritiseerd en geparodieerd. Ook Rutte’s handelen wordt dag in dag uit door een vergrootglas bekeken. De uitspraak “Democratie is de oplossing” komt je in ons land toch al snel op een kritische blik of cynisch commentaar te staan.
Al Aswani gebruikt deze uitspraak telkens in zijn boek. Hij merkt daarbij heel fijntjes op dat democratische leiders niet beter zijn en een sterker ethisch besef hebben dan dictators, maar dat ze weten dat ze verkozen zijn en hun positie kunnen verliezen. Hij ziet democratie ook niet als heilig, maar als middel. En met de gebeurtenissen op het Tahir-plein vers in het geheugen, begrijp je dit.
Al Aswani maakt in zijn boek niet alleen heldere analyses over de Egyptische samenleving, maar geeft ook blijk van een goed inzicht in de mondiale verhoudingen. Enig nationalisme is hem daarbij niet vreemd; nationalisme in de zin van trots op het Egyptische volk, op haar cultuur.
Niet op het regime uiteraard. Want dat regime wordt volledig neergesabeld: in een droom laat Al Aswani de zoon van Moebarak een contract tekenen dat hij afziet van erfopvolging en gaat werken aan democratische hervorming van Egypte. Al Aswani heeft het regelmatig over de hielenlikkers van Moebarak. Over het feit dat je in Egypte vooral niet goed opgeleid en deskundig moet zijn, niet kritisch en doordacht.
De onverbloemde manier waarop hij zijn kritiek uit, verbaasde mij zeer. Ik had niet zulke openhartige taal verwacht, want kritiek op een dictator ligt, op zijn zachtst gezegd, nogal gevoelig. Ook zijn kritiek op de wahabitische (orthodoxe stroming binnen de islam die sterk in opkomst is) geleerden is zeer direct. Hij vindt dat zij de vrouw zien als een gebruiksvoorwerp voor drie dingen: seks, het baren van kinderen en het verrichten van werk in de huishouding. Niks “We beschermen de vrouw, want ze is zo waardevol voor ons”. Vlijmscherp!
Het boek heeft mij dus in meerdere opzichten verrast. De meningen die hij ventileert zijn voor mij zo herkenbaar dat ik bijna opgelucht ademhaal. Gelukkig geen moslim die religie als stoplap voor alle misdaden tegen staat en mensen gebruikt. En als stoplap voor alle onderdrukking. Nee, een man die islamitisch is en oprecht op zoek is naar recht(vaardigheid) en waardigheid voor zijn volk. Een heel fascinerend boek, niet in het minst door de uitmuntende vertaling van arabist Jan Jaap de Ruiter.
Klik hier voor de boekgegevens.
Leuk, misschien ga ik dit boek ook aanschaffen alhoewel ik een beetje ‘Egypte-moe’ aan het raken ben.