Toen de eigenaars van het landgoed Knepp aan het eind van hun latijn waren want de intensieve landbouw bracht hen alleen maar meer schulden, gooiden ze het roer totaal om. Ze gingen de radicale andere boodschap van de ecologie volgen: geef de natuur de vrijheid, soms met een duwtje van de mensen. Ecologie heeft zich ontwikkeld tot een wetenschappelijke discipline die lijnrecht in gaat tegen centrale opvattingen van het modernisme: dat de mens heerser is, dat de mens de natuur moet bepalen, bomen en heggen moet ruimen, de rivieren moet kanaliseren, en de seizoenen moet beheersen.

Hoewel er op het landgoed flink huisgehouden was in het bomenbestand, bleken er toch veel oude eiken nog te bestaan, met name rond het kasteel. Hier was de ondergrond gelukkig niet kapot geploegd, vergiftigd door kunstmest en chemicaliën en kapot gestampt door zware machines en runderen. Dat is dus een eerste les uit de ecologie: de ondergrondse processen die voor een heel groot gedeelte zorgen voor de bovengrondse biodiversiteit door hun voeding aan de plantenwortels, moeten met respect behandeld worden.

Na een paar jaar verwildering waren de veranderingen al spectaculair: nachtegalen zongen, allerlei soorten vlinders kwamen terug, en zelfs de mooie, paars gekleurde zomer tortel. De inzet van longhorn koeien creëerden open plekken, precies zoals in de theorie van Frans Vera voorspeld was. Ook andere zoogdieren, zoals Exmoor pony’s, herten, reeën en half wilde zwijnen hebben grote invloed op het landschap.

Sowieso is de invloed van Nederlandse ecologie vrij groot. Een excursie van de eigenaren naar de Oostvaardersplassen bracht hen op nieuwe ideeën om de biodiversiteit te bevorderen. In twee hoofdstukken gaat Tree gaat dieper in op de theorie van Frans Vera over de noodzaak van begrazing bij verwildering. De bosweides die zo ontstaan zien er heel anders uit dan een gesloten bos vegetatie, het paradepaardje van de traditionele ecologen waar Vera zich tegen afzet. Maar gelukkig doet Knepp het op een bepaalde manier beter dan in Lelystad, want het publiek wordt wel erbij betrokken via ecotoerisme en sober kamperen. Ook worden er limieten aangehouden wat betreft de dieren want als ze met te veel zijn worden ze afgeschoten en wordt hun vlees verkocht.

Niettemin zijn de records op het gebied van biodiversiteit indrukwekkend. Watervleermuizen, mopsvleermuizen, micromotten vliegen je om de oren; talloze soorten mestkevers, kolibrievlinders, veldleeuweriken vliegen af en aan. Sleedoorn, meidoorn, jeneverbes, wilde kardinaalshoed, en ander struikgewas komen op, en daarmee bieden ze ook jonge zaailingen een goede plek om op te groeien zonder weg gegraasd te worden. Een hoofdstuk over Jacobskruiskruid gaat uitvoerig in op de sprookjes over het gevaar, inderdaad, ook dit gewas is een biodiversiteitsbom want het is een waardplant voor 177 soorten insecten, waaronder lichtgevende geelvlinders. De Shifting baseline syndrome maakt dat mensen de enorme veelheid aan soorten niet meer kennen en tevreden zijn met een of twee soorten rond hun huis of erf. Een ander hoofdstuk beschrijft de storm van distelvlinders op zoek naar de akkerdistels, tijdens een reis van soms 15.000 kilometer. Nog een hoofdstuk volgt over de weerschijnvlinder, vervolgens een over de nachtegalen, de mooie zomertortel, en een uitvoerig over bodem. Een ander hoofdstuk over zwammen en mycelium.

9789047714910_front

Over veel meer dan verwildering van het landgoed gaan de hoofdstukken over waterberging en verwildering van rivieren. Opnieuw laten de beheerders van Knepp zich hierbij inspireren door de nieuwe Nederlandse aanpak van ruimte voor de rivieren zodat het landschap een spons is voor water en koolstof door beken en rivieren hun gang te laten gaan. Overtuigd van hun benadering zijn de mensen van Knepp ook nationaal bezig om dergelijke landgoederen elders te vestigen. Hierbij ontmoeten ze aardig wat tegenwind van de kant van de traditionele landbouwlobby’s en tuinier verenigingen.

Dit boek gaat niet over ecologisch aangepaste landbouw, want het laat de vraag onbeantwoord hoe mensen aan eten kunnen komen wanneer land wordt omgezet voor verwildering. “Verwildering” beschrijft de overgang van een boerderij naar een open bosgebied met gelegenheid voor ecotoerisme. De ondertitel van het boek, Terug naar de natuur op een Britse boerderij, klopt dus niet. Het boek stelt echter zo veel belangrijks aan de orde, dat deze kwestie het boek helemaal zou overladen. Een vervolg hierop zou een boek kunnen zijn over de overgang naar vormen van boslandbouw, zoals een voedselbos, met alles wat erop en erin leeft.

Dit boek is belangrijk en ik raad iedereen aan het te lezen; het is ook goed gedocumenteerd. Maar het vertelt slechts de helft van het verhaal over onze omgang met de aarde: het gaat niet over de overgang naar ecologisch verantwoorde voedselproductie. De beheerders van Knepp zijn blij dat ze de landbouw achter zich gelaten hebben, maar mensen kun je niet laten verhongeren dus ecologische landbouw is nodig. Wanneer landbouw zo vijandig aan de aarde blijft zoals die nu is, dan leveren dit soort landgoederen slechts druppels op een gloeiende plaat, die alleen maar gloeiender wordt met een industriële landbouw, die steeds afhankelijker wordt van fossiele brandstoffen. Die landbouw bedreigt zelfs verwilderingsgebieden met verontreinigde lucht en water. Verwildering is ook in Nederland zinvol, maar veel grote landgoederen zijn er niet, en de aantrekkingskracht van voedselbossen, die om een veel kleiner oppervlakte vragen, is aanzienlijk.

Naschrift: na lezing van het boek ging ik naar de website van Knepp. Als je al zou denken dat dit landgoed zoiets als een geslaagde Oostvaarderplassen zouden zijn, dan geeft die website wel een heel ander beeld dan het boek! Het blijkt een heel groot bedrijf te zijn, met behoorlijk prijzige safari’s, hutten en tenten. Verder heeft het een grote traditionele moestuin met grote winkel, en horeca. In totaal werken er zeker veertig mensen. Ondanks deze enorm commerciële insteek, is het nog steeds een hotspot van biodiversiteit.

Lees ook

SAMSUNG CAMERA PICTURES

“Het hemelse zit niet in het hogere, maar in het lagere”

In gesprek met hoogleraar en kleine akkerbouwer Michiel Korthals

pexels-centre-for-ageing-better-7849457

Recensie van ‘Goed leven als aardbewoners’ van Michiel Korthals

Wetenschapper en auteur Korthals over de noodzakelijke ontdekking van de aarde

SAMSUNG CAMERA PICTURES

Michiel Korthals

Michiel Korthals (1949) is een Nederlandse filosoof, tot 2014 hoogleraar toegepaste filosofie aan de Universiteit van Wageningen en …
Profiel-pagina
Al één reactie — praat mee.