Negen zieners (Joep Dohmen, Willem Schinkel, Halleh Ghorashi, Jean-Jacques Suurmond, Doekle Terpstra, Varamitra, Anneke Smelik, Hans Alma en Jan Oegema) en de twee redacteurs gaan “op zoek naar antwoorden op de vraag wat er nodig is om een ‘nieuw wij’ in Nederland te vinden. Een ‘wij’ dat niet op het principe van uitsluiting berust, maar dat erin slaagt álle Nederlanders het thuisgevoel te geven.” Dit nieuwe ‘wij’ is nog volop met vragen en problemen omgeven, en juist daarover gaat dit boek.

Jammer dat onder de negen visionairs geen gelovige christen, jood of moslim te vinden is. Religie lijkt voor de redactie geen nieuwe bindmiddel te kunnen worden. Varamitra is weliswaar boeddhist, maar hij wil niets te maken hebben met gestolde rituelen en vormen. Verbinding maken met de ander gebeurt in het boeddhisme wanneer er waardering is voor verschillen. Ook Hans Alma spreekt van het transcendente en speurt hiernaar in het alledaagse, waar mensen samen naar antwoorden zoeken via levende rituelen, muziek en poëzie.

Voor Jean-Jacques Suurmond werkt de binding pas verrijkend, als deze niet verstikkend is en de ander in zijn waarde laat. Dan pas zijn de vreemde en het vreemde een gave. Ook Joep Dohmen vindt dat uniciteit en authenticiteit samen moeten gaan met binding en loyaliteit. Halleh Ghorashi wil anderen niet beoordelen vanuit vaste categorieën maar vanuit echte ontmoetingen waarbij erkenning van verschil veiligheid creëert.

Anneke Smelik haalt voorbeelden van jongeren aan die tijdelijke en virtuele verbindingen aangaan op internet. Voor Jan Oegema, die zich een soloreligieus noemt, is religiositeit vragen stellen, mededogen toepassen en leegte en mislukking delen, evenals tasten en afwegen. Voor Doekle Terpstra moeten mensen met diverse talenten, ook op de achterste rij, met elkaar verbonden worden, niet van bovenaf door zaakwaarnemers, aangesteld door de politiek, maar van onderaf door verantwoordelijke burgers.

Een van de meest interessante bijdragen is die van Willem Schinkel. Omdat religieuze en ideologische utopieën uit zijn, kan het nieuwe ‘wij’ niet worden bepaald door één natie, één cultuur (God, Nederland en Oranje bijvoorbeeld) of één sociale constructie die al afgerond is en waarin anderen zouden moeten integreren. Wij zijn constant in opbouw, iedereen telt mee omdat hij of zij iets toe te voegen heeft.

De twee eindredacteuren, die hun artikelen als brieven aan elkaar schrijven, lijken tegenstrijdig. Brandsma is de enige auteur die de machtsverschillen niet alleen bespreekt maar ze ook als basis en uitgangspunt neemt van de dialoog.
Zijn vraag is niet: ‘Hoe kunnen we vreedzaam samenleven?’ maar ‘Erkennen en accepteren we culturele en religieuze conflicten?’. Het nieuwe wij kent geen eenheid, hoogstens enkel een even ‘wij-zijn’. We moeten onze eigen angst om te verliezen onder ogen durven te zien en de ontmoeting niet willen beheersen of regisseren. Dat vraagt kwetsbaarheid en die kunnen we leren van de mystici.

WIJBM

Manuela Kalsky stelt vragen als: Zoeken we geborgenheid of avontuur, groeien we door het eigen bewustzijn te ontwikkelen of door contact met anderen? Het antwoord is dat liefde, respect, bewondering, empathie en sympathie alleen maar plaats kunnen vinden in een tussenruimte in ‘dat onzichtbare iets dat door een verbintenis geschapen wordt’ (Connie Palmen). Het verschil mag niet verdwijnen omwille van de harmonie. De confrontatie met het verschil levert rijkdom op. Ieder kan zijn eigen beperkte grenzen overschrijden dankzij de ander.

De vraag naar Kalsky en de andere auteurs is of diversiteit of de confrontatie daarmee altijd tot rijkdom leidt. En hoe scheppen we die tussenruimte in een wereld vol conflicten? Welke waarden moeten oude en nieuwe Nederlanders zich eigen maken om het nieuwe ‘wij’ te vormen zonder te vervallen in nationalisme? Het boek is de moeite van het lezen waard, ook al kan het meer vragen oproepen dan beantwoorden. Maar dat is misschien wel de bedoeling.

Bron: ‘Begrip’ 2009, nr. 4 (jaargang 35), pagina 214

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.

Piet Reesink

Schrijver, redacteur

Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.