Regels en inburgering… een moeilijke combinatie

In de pre-inburgeringscursus zetten statushouders de eerste stappen in het leren van onze taal. Ze leren hun weg te vinden in de gemeente en de publieke voorzieningen, zoals zorg, onderwijs, jeugdzorg en werk. Uiteraard is er ook veel aandacht voor de geschreven en ongeschreven regels in ons land. Terwijl heel Nederland zich opmaakt om vakantie te gaan vieren, zijn mijn cursisten en ik vorige week gestart met een cursus die de hele zomer doorloopt.

Tot nu toe merken we nog niet zo veel van verschillen in normen en waarden, maar wel in de praktische uitwerking daarvan. Nederland is een land van regels en vergaande bureaucratie. Het regelen van zaken gaat over veel schijven en daar wil nog wel eens wat mis gaan. Voor een nieuwkomer is het soms best lastig daar je weg in te vinden.

Neem bijvoorbeeld reizen met het openbaar vervoer. Vroeger kon je eenvoudig bij het instappen een kaartje kopen. Tegenwoordig moet je een OV-kaart aanvragen. Daarvoor heb je een pasfoto nodig, moet je online een vragenformulier kunnen invullen en een bankpas hebben om mee te betalen. Heb je eenmaal zo’n kaart, dan kun je een kortingspakket kopen. Dan ben je echter niet klaar, want je moet dat pakket ook nog laden op je OV-kaart. Je moet eraan denken bij wijziging van vervoerde tussentijds uit te checken en opnieuw in te checken, enzovoort.

Als snel liepen aan tegen wat aanloopproblemen. De gemeente stelt deelname verplicht en vergoed daarom de reiskosten voor de activiteiten die de cursisten moeten uitvoeren. Daarvoor moeten de cursisten naar de balie van de vervoerder, waar de vergoeding op hun OV-kaart wordt gezet. Dat was mooi bedacht, maar de praktijk was soms anders. Sommige OV-kaarten bleken niet goed te werken. Bij anderen bleek dat zij niet op de door de gemeente aangeleverde lijst stonden. Zo kon het gebeuren dat we vandaag een uur op het station bezig waren alvorens we met onze reis konden beginnen. Sommige deelnemers maken nu wel kosten, maar wachten nog op hun vergoeding. Voor wie leeft van een minimuminkomen is dat best bezwaarlijk.

Ook ikzelf was hierdoor nogal gefrustreerd. Ik had er last van in de cursus. In plaats van onze aandacht te richten op leren, waren we nu bezig met het oplossen van administratieve problemen. Ik verontschuldigde me bij de cursisten voor de gang van zaken en weet die aan de ingewikkelde regels en de bureaucratie in ons land. Een van mijn cursisten zei: ‘Jullie hebben tenminste regels.’ Waar zij vandaan komt, zijn geen regels, er heerst willekeur. Omdat er geen duidelijke regels zijn, heeft zij geen rechten en kan ze zich nergens op beroepen. Onze Nederlandse regels zijn vaak ingewikkeld en bureaucratisch, maar dankzij die regels weet je wel wat je rechten zijn en kun je ook je recht halen. Je hebt rechtszekerheid.

Je recht halen is alleen best moeilijk. Je moet leren dat je zelf verantwoordelijk bent. Dat je niet mag aannemen dat een probleem vanzelfsprekend wordt opgelost als je het eenmaal aan de orde gesteld hebt, zeker niet als het geen standaardprobleem is. Als burger moet je er zelf achteraan, net zolang tot je probleem naar tevredenheid is opgelost.

Voor mijn cursisten is dat best een opgave. Zij komen uit landen waar het als zeer onbeleefd wordt ervaren om een eenmaal gesignaleerd probleem herhaaldelijk aan de orde te stellen. Waar het aanspreken van autoriteiten op hun verantwoordelijkheid nog wel eens gezien wil worden als ondermijning van het gezag. Waar wie in discussie gaat met het gezag en lastige vragen stelt, zomaar kan worden opgepakt door de politie. Dat is een mooi bruggetje naar onze Grondwet, naar de rechten en plichten van Nederlandse burgers. De onderwerpen voor de komende bijeenkomsten dienen zich vanzelf aan. Daarmee krijgt ervaringsleren voor mij een nieuwe lading.