Op een openbare school in de buurt van San Diego staat yoga op het lesprogramma. Verontwaardigde ouders menen dat dit een religieuze uitdrukkingsvorm is en klagen de school aan. De rechtbank in Californië oordeelt echter dat yoga-oefeningen geen religieuze bezigheid is, maar in onze moderne samenleving een algemeen geaccepteerd cultureel fenomeen.
Op een gereformeerde school in Nederland is men gewend eigen schoolagenda’s aan leerlingen te verstrekken. Door zelf regie te voeren beschikt de school over agenda’s die passen bij de christelijke visie van de school. In deze agenda’s komen geen meisjes met broeken voor en ook geen filmsterren. Dit jaar liep het anders. Een week geleden stuurde de school de ouders van alle drieduizend leerlingen een brief. Daarin werd hen verzocht de gloednieuwe agenda’s zo snel mogelijk in te leveren voor vernietiging. De reden? Er staat een foto in van een leerling met een vredesteken op het shirt.
Dit had tot gevolg dat enkele ouders zich bij de schooldirectie beklaagden over de afbeelding. Bij de meeste mensen wordt het vredesteken gemakkelijk geassocieerd met vredesdemonstraties of flower power. Maar niet bij de verontruste ouders. Die zien het embleem als een onchristelijk teken, dus een uiting die niet te rijmen valt met een christelijke identiteit.
Als er zekerheid bestaat over de religieuze identiteit, dan werkt dit vaak als een strenge scheidsrechter die gele en rode kaarten uitdeelt.
Als je weet wat je religieuze identiteit is, ontstaat er kennelijk een bepaalde duidelijkheid, wat wél en niet kan. Als er zekerheid bestaat over de religieuze identiteit, dan werkt dit vaak als een strenge scheidsrechter die gele en rode kaarten uitdeelt. Als je een christelijke identiteit hebt, is dat in strijd met het vredesteken en op een openbare school kan er maar beter geen expliciete voorkeur worden uitgesproken voor religieuze uitdrukkingsvormen zoals yoga.
Waarom redeneren we zo zwart-wit? Waarom zitten we zo vast aan onze plaatjes? Waarom zo angstig? Zou de eigenlijke vraag niet moeten zijn of een bepaalde visie mensen helpt in hun geestelijke groei, hun weg naar geluk. Zou het er niet om moeten gaan of je een gezonder en vitaler mens wordt? Yoga promoveert ons in ons mens-zijn, dit is vormend en het zou op een openbare school, op iedere school, een plek kunnen hebben.
Yoga promoveert ons in ons mens-zijn, dit is vormend en het zou op een openbare school, op iedere school, een plek kunnen hebben.
Ik stel voor een ander soort scheidsrechter in het leven te roepen. Een scheidsrechter die een onderscheid maakt tussen authentieke of neurotische religie, tussen een volwassen en een infantiele vorm van religie. Dit onderscheid is gemunt door de godsdienstpsycholoog Han Fortmann. De kinderlijke vorm is egocentrisch en richt zich op de vervulling van elementaire behoeften. Men spant God voor zijn of haar karretje om eigen wensen in vervulling te zien gaan. Of men denkt dat God er is voor zichzelf of de eigen groep, en niet voor anderen. Als het niet lukt eigen belangen te dienen of het eigen hachje te redden met behulp van God, gaan mensen hun macht gebruiken om anderen te overtuigen van de juistheid van hun eigen ideeën. Ze kunnen anderen zelfs angst inboezemen door te dreigen met sancties. In deze vorm van niet-authentieke religie bedient men zich dus vaak van macht en angst.
Tegenover de kinderlijke of neurotische vorm staat de volwassen manier. Deze is authentiek. Ze is allocentrisch in plaats van egocentrisch, omdat er de gerichtheid op de ander en de wereld is. Er wordt verbondenheid gecreëerd en naar humanisering van de samenleving en realisering van vrede gestreefd. In deze volwassen modus van religie ben je gericht op je verdere ontwikkeling en weet wat daarvoor nodig is. De volwassen vorm van religie is niet star en heeft een helende werking voor individuele personen en een bindende werking in gemeenschappen.
In de retraites die ik veelvuldig geef kan ik putten uit de beste praktijken en inzichten uit uiteenlopende religieuze tradities. Op het programma staan bijvoorbeeld christelijk geïnspireerde teksten, Taizé refreinen, de Latifameditatie uit de islam, ademhalingsoefeningen uit de yoga en meditaties die ik leerde van de boeddhistische leraar Thich Nhat Hanh. Ik moet er niet aan denken dat er een scheidsrechter opstaat en mij ervan beticht een occulte retraite te ontwikkelen, geïnfecteerd te zijn door het new age-virus, of iets te ontwikkelen dat in strijd is met een christelijke visie.
De kracht van authentieke religieuze en spirituele praktijken is dat ze bijdragen aan harmonisering, vitalisering en humanisering. Dat is waar het in religies in essentie om gaat, om zou moeten gaan.
