Religies als oefenplaatsen voor menselijkheid

Wat mij betreft is geen enkele religie de beste. Allemaal hebben ze veel te bieden. En het zou zo maar kunnen dat je in een bepaalde fase van je leven en ontwikkeling veel aan die ene godsdienst hebt en op een later moment beter te rade kunt gaan bij een andere.

De Boeddha spoort je aan de woorden die je hoort – ook de zijne! – te wegen als goud op de markt: zijn ze écht, doen ze je werkelijk goed? Bovendien zei hij dat je zijn leer mag beschouwen als een vlot waarmee je de rivier over kunt steken. En hij waarschuwde ervoor het vlot niet mee te sjouwen wanneer je de oversteek gemaakt hebt maar het dan los te laten. Het zijn uitnodigende gedachten die enorm veel ruimte geven.

Elke religie heeft meer dan voldoende voedsel voor je geest in de vorm van verhalen en teksten. Elke religie kan je meerdere oefenplaatsen bieden die tegemoet komen aan je behoeften van menselijke groei. Maar elke religie legt ook eigen accenten die ik hier graag wil benoemen. Elk van die accenten kom je echter ook in de andere stromingen tegen.

Het jodendom kan je helpen te oefenen in verantwoordelijkheid en gerechtigheid. Het daagt je uit je heil niet te zoeken boven of na dit leven maar hier en nu je verantwoordelijkheid te nemen om je bestemming niet te missen en samen met anderen te bouwen aan een wereld waarin iedereen tot zijn recht kan komen. Het wil je bovendien niet zozeer pasklare antwoorden geven dan wel je prikkelen tot het stellen van goede vragen.

Het christendom dat geworteld is in het Jodendom kan je helpen je te oefenen in bevrijdende liefde en compassie. Het is sterk in vergeving en verlossing; in het vlottrekken van vastgelopen situaties door verzoening. Jezus heeft daar talrijke praktische voorbeelden van gegeven en er bovendien boeiende oefenstof voor aangereikt in gelijkenissen en in de Bergrede.

De islam, geworteld in jodendom en christendom, kan je helpen te oefenen in discipline en regelmaat. Het spoort je aan van dag tot dag werk te maken van je menselijke groei. De vastenmaand Ramadan is een grootse oefening in zelfkennis, in het onder ogen zien van je zwakke kanten, begeerten en driften en in de beheersing daarvan. Maar voor alles vraagt de Islam je te komen tot overgave; tot de erkenning en ervaring dat de bron waaruit je voortkomt zoveel groter en rijker is dan je zelfs maar vermoeden kunt.

Het hindoeïsme kan je helpen de rijkdom van je mogelijkheden tot groei te zien. Het biedt je tal van wegen die zinvol kunnen zijn en geeft je volop gelegenheid te kiezen voor de weg waarop jij het verst kunt komen. Ook maakt het er geen probleem van dat je verschillende wegen uitprobeert. Omdat het goddelijke niet ver weg is maar in alles – en dus ook in jou – aanwezig is. Het kan je leren in vrijheid je eigen weg te gaan omdat je hoe en waar dan ook uiteindelijk altijd veilig bent.

Het boeddhisme biedt je wegen tot rust en inkeer. Het kan je helpen je diepste drijfveren en behoeften en de verwarrende aanspraken van je ego te verstaan. Bij alles wat andere stromingen je aanreiken, geeft het boeddhisme je als het ware de dieptepsychologie als onderbouwing en verheldering. Groots is het boeddhisme ook in de geleefde erkenning dat woorden niet de werkelijkheid zijn maar er slechts naar verwijzen. Vandaar ook dat het helpen kan en wil bij het cultiveren van stilte.

De Chinese stromingen confucianisme en taoïsme kunnen je helpen je te bezinnen op praktische verhoudingen en wellevendheid en op het belang van harmonie. Ze bieden een schat aan verhalen, anekdotes en spreuken die je stimuleren je menselijkheid te ontplooien en je te verwonderen over de uiteindelijk niet te vatten rijkdom van het leven.

Natuurgodsdiensten kunnen je helpen je plaats en taak als mens op de planeet aarde te verstaan. Respect voor al wat leeft is een grote en leidende waarde die wij in het westen al te veel uit het oog verloren hebben en ons nu – door veel schade en schande wijzer wordend – proberen eigen te maken. Natuurvolken kunnen je leren dat je jezelf schade berokkent wanneer je de aarde tekort doet en dat jouw welzijn samenhangt met dat van de natuur.

Behalve deze hoofdstromingen zijn er nog ontelbare substromingen, filosofieën en ideeën. Je hebt onvoorstelbaar veel mogelijkheden je blik te verruimen en te oefenen in menselijkheid. Je bent een onvoorstelbaar rijk mens in een onvoorstelbaar rijke wereld.