De bewegingen in deze tijd doen denken aan een cirkel. We zien herhalingen waar we misschien liever een zich ontwikkelende rechte lijn zien. Krom mag die ook zijn of met eindeloos veel bochten maar niet rond als de slang die zich in zijn eigen staartpunt bijt als een eeuwigdurende herhaling. Dit gevoel van circulariteit bekruipt me bij de oorlog die Poetin in de Oekraïne begonnen is waarvoor hij zich legitimeert met de daden van Peter de Grote. Een verlangen naar de macht van vroeger.
In onze politiek grijpen er enkele mensen terug op een geïdealiseerd verleden: wij Nederlanders met ‘onze Gouden Eeuw’, maar dan wordt even vergeten dat die voor een groot deel gebaseerd was op de slavenhandel als verdienmodel. Klimaatwaarschuwingen uit het rapport van Rome worden 50 jaar later in nieuwe onderzoeken herhaald omdat we als mens zijn doorgegaan met de vervuiling van de aarde, waardoor onder andere het zeewater stijgt en aanleiding is tot nieuwe klimaatmarsen.
In Tussen de Amerika’s, een bijzondere tv-serie van Stef Biemans, ontmoet hij de Kuna-indianen, die al eeuwen in verbinding met de natuur leven op de San Blas-eilandjes voor de kust van Guatemala. Terwijl het stijgende oceaanwater dagelijks door hun woning stroomt en zij binnenkort naar het vasteland moeten verhuizen, verzucht een van hun oude wijzen: “Het is niet de schuld van God dat het water stijgt, maar van de Europeanen met hun grote fabrieken.”
Leren we wel iets als mens, of biedt het verleden van Peter of ons ideaalbeeld van de ‘Gouden Eeuw’ een vluchtroute voor wie achteromkijkend vooruit loopt? Dan zitten we een vicieuze cirkel.
Wat is een cirkel eigenlijk? Wiskundig gezien is een cirkel is een verzameling punten met een constante afstand tot een centraal middelpunt. Elke punt op die lijn staat in verbinding met het middelpunt maar zo’n punt kun je ook zien als een mens die in verbinding staat met een middelpunt. Daarom is het belangrijk wat of wie dat middelpunt vertegenwoordigt: het heeft immers de aandacht van al die punten op de lijn eromheen. Wie staat in het midden? God, een politiek leider, een vastgeroest ideaalbeeld of een inspiratie? Hoe je het ook wendt of keert, linksom of rechtsom, een cirkel met een middelpunt is een statisch geheel, omdat het middelpunt blijft waar het is en de punten op de cirkel ook, in hun gerichtheid op dat vaste ene punt.
Wat gebeurt er nu als we de cirkel doorbreken en toch een lijn uitrollen: mensen die staan op die lijn van de tijd kunnen nu (en moeten) hun eigen weg gaan met vallen en opstaan. Wat gebeurt er dan met het middelpunt? God, goede leiders en echte inspiratie kunnen meegaan langs die weg. God deed dat al in de woestijn toen hij meetrok met het Joodse volk, sommige leiders doen dat en er is voldoende inspiratie aan boeken, kunst en projecten die ons kunnen begeleiden en inspireren. Stap letterlijk uit je cirkel, ga op weg en vernieuw de aarde… Bij het kruisen van de lijnen komen we elkaar vast tegen.
