Samenlevingen veranderen. Nog steeds werkt de verzuiling door in politieke partijen, zorg, media en onderwijs, al is het meestal alleen in de naam. Maar de zuilen lijden al decennia aan betonrot. En dat terwijl er nog altijd geen nieuw systeem is. Vandaar twintig partijen in de Tweede Kamer, elk met hun eigen identiteit – die soms per tweet verandert.
Er spelen allerlei processen die voor dynamiek zorgen. Ik noem er een aantal:
Ontkerkelijking is deel van de ontzuiling. De vaste identiteit verdween. Nieuwe levensbeschouwelijke varianten komen. En gaan.
Op gender-terrein worden de afkortingen steeds langer: LHBTI+ naast M/V. Transgender is een reële optie geworden. Zelfs over Gods identiteit woedt een gender-discussie.
Woke is deel van het vocabulaire geworden, als uitvergroting van een identiteit die emancipatie nastreeft. Dat pakt niet zelden exclusief uit. Men bouwt een nieuw zuiltje.
Migratie brengt nieuwe identiteiten in de samenleving.
De EU maakt van landgenoten Europeanen. Nationalisten reageren met een patriottische identiteit.
Iedere verkiezingsuitslag toont het succes van een nieuwe politieke identiteit en de neergang van oude.
Het onderscheid tussen structuuridentiteit en procesidentiteit schept enige helderheid. De eerste zorgt voor vastigheid en continuïteit, de tweede voor dynamiek en innovatie. De verzuiling leunde op structuuridentiteit, de ontzuiling maakte ruimte voor de procesidentiteit.
Op levensbeschouwelijk terrein zorgt orthodoxie nog steeds voor structuuridentiteit. Vrijzinnigheid stimuleert de procesidentiteit, dankzij een continue zoektocht. Vrijzinnigen kunnen overigens ook wel weer naar structuuridentiteit tenderen, zoals orthodoxen soms openingen vertonen naar procesidentiteit.
En uw identiteit? Meer structuur of meer proces?
interessante invalshoek. Ik presenteer ontwikkeling van identiteiten zelf echter meer als van boven opgelegd (levensbeschouwelijke zuilen etc) en van onderaf gevormd (woke, veganisme, LHBTI+, en vormen van spiritualiteit). Opvallend is dat ik in mijn onderwijs aan jonge veelal Nederlands- Marokkaanse studenten hun geloofsbeleving zo ervoer als van boven opgelegd. Bijzondere tijden, blijven leren!