Daarbij wil ik niet ingaan op de voorbeelden uit het eigen leven van Steenbergen. Het is aan haar om te labelen wat er gebeurd is en om te beslissen hoe ze daar mee om wil gaan. Wat ik wel wil doen, is ingaan op een aantal stellingen die zij poneert.
Leedmeten
Er zijn hier meerdere dingen aan de hand. Ten eerste is Steenbergen hier aan het ‘leedmeten’. Leedmeten is als iemand zegt: “Ik heb mijn been gebroken” en een ander reageert met: “Weet je wat pas erg is? Je been kwijtraken.” Het is een nette manier van zeggen dat je niet zo moet zeuren. Een veel ingezet instrument om ervaringen van hun kracht te ontdoen.
Maar zoals een Rotterdamse kennis van mij laatst eloquent zei: “Dat ik het smeriger vind als iemand op mijn brood kakt, betekent niet dat het oké is als ‘ie in mijn melk pist’”. Ja, gevangenschap, seksuele slavernij en kindermisbruik zijn afschuwelijk, maar verkracht worden door je beste vriend/je buurman/een date of aangerand door een vreemde in de bus is ook allemaal verschrikkelijk.
Steenbergen vindt dat de term seksueel misbruik te gemakzuchtig wordt gebruikt. Ze zegt daar het volgende over: “Gevangenschap, seksuele slavernij en seks met kinderen zijn absoluut vreselijk. Maar ik vind ook dat de woorden seksueel misbruik tegenwoordig iets te gemakzuchtig worden gebruikt.”
Vele vormen
Ten tweede is ze niet alleen aan het leedmeten, ze zegt er eigenlijk zelfs mee: deze drie dingen die ik noem zijn misbruik. Alle andere zaken die ook in dit kader genoemd worden, zijn dat niet. En dat is natuurlijk onwaar. Er is namelijk gewoon een heldere definitie van seksueel misbruik:
Seksueel misbruik is elke vorm van seksuele grensoverschrijding waarbij sprake is van seks tussen een volwassene met een kind omdat hier per definitie sprake is van ongelijkwaardigheid, of andere situaties waarbij misbruik wordt gemaakt van een leeftijds- of machtsverschil, bijvoorbeeld wanneer een leerkracht seks heeft met een leerling of een hulpverlener met een cliënt.
Rutgers Kenniscentrum Seksualiteit
Naast seksueel misbruik zijn er trouwens nog vele andere vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag die schadelijk zijn en een levenslange impact kunnen hebben op de mensen die het meemaken. Meer over die vormen vind je op de website van Rutgers. Dit zijn, neem ik aan, onder andere de dingen die Steenbergen bedoelt wanneer ze het heeft over gemakzuchtig gebruik van de term seksueel misbruik.
Verschillende reacties
Zelf vind ik het vaak ingewikkeld dat we die verschillende termen hanteren. Het impliceert namelijk een verschil in zwaarte, terwijl het niet zo werkt. Hoe we reageren op trauma is namelijk een biologisch gegeven en per persoon verschillend.
De één vlucht, de ander vecht en weer een ander bevriest. En dan zijn er nog de mensen die de verschrikkelijkste dingen meemaken zonder er werkelijke schade aan over te houden. Het is iets waar we zelf geen invloed op hebben en waarvan het verschil niet goed te verklaren is. Wat we wel zeker weten is dat het niets met zwakte of ‘een verkeerde keuze’ te maken heeft.
Verderop in het stuk zegt Steenbergen: “(…) Maar de collectieve neiging om mannen te blijven verwijten wat ze ons vrouwen hebben ‘aangedaan’, is sterk.” Allereerst gaat ze hiermee nogal voorbij aan het feit dat ook veel mannen seksueel geweld meemaken (1 op de 25 mannen is ooit verkracht, tegenover 1 op de 8 vrouwen).
'Schuld' bij slachtoffers leggen
Ten tweede zien we in haar artikel een nog veel sterkere en veel vaker voorkomende neiging, namelijk de ‘schuld’ van dit soort ervaringen bij de slachtoffers leggen. Steenbergen doet dat zelf bijvoorbeeld door alle verantwoordelijkheid te nemen voor wat zij meemaakte. Dit mechanisme is logischer dan je denkt. Seksueel geweld is geen seks, maar geweld. (Ik las laatst: “Als je iemand doodslaat met een hark, noem je het ook geen tuinieren” en dat klopt). Het is het afnemen van controle. Over je lijf, over je gevoel, over je seksualiteit. Het is iets wat ons allemaal angst aanjaagt. Daarom proberen we zo snel mogelijk de controle weer terug te krijgen.
Copingsmechanismen
Daarvoor zijn verschillende copingsmechanismen die we veel zien. Ontkennen is er één: “Als dit niet gebeurd is, hoef ik er niets mee”. De schuld bij jezelf leggen is een ander: “Als ik nooit meer zo’n keuze maak, gebeurt dit me niet meer”. Vermijden is een andere: “Als ik niet meer naar het bos/de kroeg/mijn opa ga, ontwijk ik het gevaar”. Deze zelfde ‘oplossingen’ worden aangedragen door de ‘buitenwereld’, de maatschappij.
Toen ik op televisie vertelde over dat ik aangerand was door een date, was de tendens van de meeste reacties: “Dan moet je ook niet iemand bij je thuis uitnodigen.” Er waren ook mensen die zeiden: “Wat verschrikkelijk dat dit gebeurd is”, maar vrijwel niemand legde de focus bij de dader. Dat is jammer, want de verdrietige waarheid is dat geen enkel copingsmechanisme werkt tegen het (opnieuw) meemaken van seksueel geweld of seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het enige wat echt helpt tegen verkrachting, is niet verkrachten. Zodra we dat allemaal gaan doen, is het probleem opgelost.
Een bijkomend nadeel van dit copingsmechanisme dat uitgaat van “het slachtoffer had dit kunnen voorkomen” is dat het de verantwoordelijkheid en daarmee de schuld volledig bij het slachtoffer legt. Die moet daarna niet alleen dealen met de ervaring, maar ook nog eens met dat het een zelfveroorzaakte pijn is. Het spreekwoordelijke ‘Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten’, dus hup, niet zeuren en gewoon doorgaan. Maar van niet zeuren en er gewoon op gaan zitten, gaan die blaren niet weg. Sterker nog: ze gaan er waarschijnlijk zelfs van ontsteken. Ze hebben verzorging nodig.
Waarmee ik maar wil zeggen: seksueel misbruik, seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag bestaan. Het is geen ‘eigen waarheid’ die je even weg kunt maken door om te denken. Het is een wond die iemand bij je gemaakt heeft. Gelukkig kunnen wonden helen. Daarvoor is het echter wel nodig om te erkennen dat die wond er is. Er goed naar te kijken en uit te zoeken wat er nodig is om te helen. Wat we in ieder geval wel zeker weten is dat dit soort ervaringen wegzetten als ‘eigen schuld’ en ‘overdreven’ niet de oplossing is.
Dank voor je fantastische reactie. Ik was ook zeer ongelukkig met het artikel waar je op reageert. Fijn dat jij er woorden aan hebt gegeven. Ik vond het andere artikel Nieuwwij onwaardig.
Zie huisregels. Reageer op inhoud en laat de verwijten achterwege.
Als ik Krista Steenbergen goed begrijp, gaat haar artikel alleen over seksueel misbruik in spirituele gemeenschappen. Daarbinnen vindt zij dat te makkelijk van “seksueel misbruik” wordt gesproken als het gaat om “vrouwen die er bewust en in vrijheid voor kiezen om onderdeel te zijn van een spirituele gemeenschap, waarbij de goeroe onder het mom van ‘crazy wisdom’-seks heeft met zijn leerlingen.” Zij spreekt dus geen oordeel uit over het bestempelen van andere vormen van seksueel misbruik.
Wat zij zegt geeft stof tot nadenken. Zij claimt haar eigen verantwoordelijkheid voor (haar aandeel in) de seks binnen deze spirituele setting en vervolgens ook voor een eerdere seksuele ervaring die je als seksueel misbruik zou kunnen zien (waarvan ze dus níet zegt dat dat geen seksueel misbruik was). Het sterke vind ik dat zij juist geen schuld overhevelt van de dader naar het slachtoffer (zichzelf dus). Als ik het goed zie gaat het haar niet om schuld of dader, maar om de beste manier voor haar om te genezen en dat is: haar eigen aandeel onderkennen.
In het geval van het meisje van dertien is dat aandeel in het geheel klein en het aandeel van de volwassene groot – hij had de gevolgen kunnen en moeten overzien -, maar het kan helend zijn om dat kleine aandeel wel op te eisen: nogmaals niet als schuld maar als erkenning van de werkelijkheid. Nooit een vrijbrief voor seksuele dwang of geweld; alleen een eerlijke analyse van wat er is gebeurd, die je kan helpen om weer in je kracht te komen.
Kijk, jij hebt het artikel gelezen zoals het bedoelt was. Ook dit artikel hierboven staan veel waarheden in maar de schrijver reageert vanuit haar waarheid en heeft het met andere ogen gelezen.
Ik vind het stuk sterk van Krista en ik vind het dapper dat ze haar eigen daderrol ook onder ogen ziet. (in de spirituele kringen)
Goed artikel! Met name de woorden dat seksueel misbruik een wond is, en geen eigen waarheid die je even door om te denken weg kunt maken. Iedereen die ook maar een beetje hiermee te maken heeft gehad, in ernstige of minder ernstige vorm, zal dit kunnen beamen. Dank voor je mooie bijdrage aan dit debat
Elke vorm van verkrachting is niet goed te praten. Wel vind ik dat er tussen verkrachting en misbruik een groot verschil is. Manipuleer je een ander om iets voor elkaar te krijgen dan is het misbruik en geen verkrachting.
Zelf ben ik intimiteitscoach en tantra masseur. Ik ben er streng op naar mezelf dat ik geen seks met klanten heb. Als en vrouw opgewonden raakt van mijn aanraking en ik zou tijdens of na een sessie seks met haar hebben dan is dat in mijn ogen misbruik maken (van haar kwestbare positie). Er komt dan geen geweld bij kijken en in het moment kan het zelfs vanuit vrije wil zijn (vanwege de overgave).
Maar ook heb ik het meegemaakt dat clienten stellig vroegen om seks met mij te hebben. Soms vroegen ze dat tijdens de sessie ( zonder echt subtiel te zijn) en soms ook na de sessie en ze wilden er zelfs voor betalen.
Uiteraard ga ik niet op het aanbod in ook al zou het goed kunnen dat ook bij mij seksuele energie stroomt. Het is een no go.
Als clienten mij dan vragen gaan stellen en triggeren om toch te krijgen wat ze willen dan vervult de vrouw een daderrol en brengt mij in een ongemakkelijke positie. Opmerkingen als: “vind je mij niet aantrekkelijk of lekker dan” worden dan op mijn bordje geplant. Stel je even voor in wat voor positie je dan als man zit. Nee, het is geen verkrachting maar ik voel mij als professional dan wel misbruikt en niet serieus genomen in mijn werk.
Het is zelfs gebeurt dat iemand slecht over mij ging praten omdat ze teleurgesteld was dat ik niet in haar behoeft voorzag en mijn naam zwart ging maken. Sorry, je komt dus als slachtoffer een sessie doen en je verandert dan in dader in mijn ogen.
Wat Krista ook zegt is als er teachers zijn die dit wel doen en de client doet er aan mee dan is zij geen slachtoffer van misbruik omdat een volwassen vrouw altijd nee kan zeggen als ze iets niet wil. Zolang niets met geweld of dreiging gebeurt dan kan je als client daarin je eigen verantwoordelijkheid nemen…
Eens met Anke Laterveer. Dat dit onder de mantel van de spirituele ontwikkeling gebeurt maakt het alleen maar schadelijker. Krista Steenbergen schrijft: “De groepsdruk en psychologische spelletjes in deze specifieke training hebben er zeker voor gezorgd dat ik ver over mijn grenzen ben gegaan. Dit voelde eerder hertraumatiserend dan helend. Ik heb een jaar nodig gehad om deze ervaring te integreren.” Hoe duidelijk wil je het hebben? Wat ze beschrijft is seksueel misbruik. Er is hier maar één dader die hier ook nog zijn werk van maakt en daar heel mooi mee weg komt.
Er zit nog een andere kant aan het verhaal van Krista.
Ze gebruikt het woord ‘boeddhistisch’ niet, tantrische leraren doen dat ook liever niet omdat dat iets met religie kan suggereren.
Maar centraal staat de term ‘crazy wisdom’, en die term is geïntroduceerd door Chogyam Trungpa en veel gebruikt door Sogyal Lakar, beide bekende boeddhistische misbruikers.
Maar tegelijk dus mannen die het boeddhisme misbruiken. En dat doet mij als boeddhist verdriet.
Als ik zo de relazen en bekentenissen van Krista en Peter lees, moet ik sterk denken aan het vroegere gebruik van tempelprostitutie, bekend ook uit de bijbel en van de grieken en pheniciers. Seks met een religieuze bedoeling, ter ere van een god of godin, een instituut, homo of hetero, vaak tegen betaling, in India door de Engelsen in 1860 verboden (lees ik in de Wikipedia). Tegenwoordig volgen dames een guru of leermeester vaak om rust te vinden in een hectisch en overprikkeld leven, waarom zou seks hier geen rol in kunnen spelen? Mits niet in een opwelling of onder druk?
klopt. feit is dat seks heel helend kan zijn. Ook ik heb dat in mijn eigen proces prive ervaren bij mezelf en bij prive contacten met dames.
waar het om gaat is de intentie. Vrouwen zoeken vaak heling in het spirituele en workshops waarbij ook tantra aan bod komt. Er is heling op het gebied van intimiteit en liefdevolle aanraking waarbij verlangen naar boven kan komen.
Seks in pure verbinding kan dus heel helend zijn mits het idd niet in een opwelling is of onder druk.
Mannen zoeken het vaak in de vluchtige seks als ze gekwetst zijn of eenzaam met one night stands of een bezoek aan een prostitue. Dit is alleminst helend te noemen en je zou dus zelfs kunnen stellen dat vrouwen die daar aan meewerken ook een daderrol vervullen om mannen te geven wat ze zelf denken nodig te hebben om hun verlangen te vervullen. Een verlangen geprojecteerd op seks terwijl de diepere laag wil vertellen dat ze geborgenheid en liefde willen. Vrouwen zijn zich bewuster van dat gevoel bij heling. Ze zoeken geborgenheid en heling en daarna komt het verlangen naar seks. Tja, als dat dan een teacher is of trainer en hij gaat op dat verlangen in dan is het opeens strafbaar…. Beetje dubbele moraal dus in mijn ogen..
Een dubbelheid die in dit soort zaken niet te vermijden is Peter, Krista is intimiteitscoach, Anke activiste tegen seksueel geweld, totaal andere brillen op dus, dan kun je een en ander niet meer hetzelfde zien en beoordelen.
Peter, je zegt m.i. al te makkelijk dat seks helend kan zijn. ‘Helen’ lijkt zo’n helder woord maar is het niet. Kijk, als er nu beweerd wordt dat een relatie (heteroseksueel of homoseksueel) op den duur behulpzaam kan zijn, dan geloof ik het. Maar ‘helen’, een gezondheidzorgclaim lijkt me onbewezen.
Het lijkt me op zn best een placebo.
Ja Joop, jij bent een man natuurlijk, maar wat zeggen vrouwen hier nu over? Hoe ervaren zij dat nou? Er zijn er namelijk 100en die hierover een verhaal hebben , en maar heel weinigen die erover communiceren (Annemiek Schrijver was er een van, maar werd geschrapt hier).
Liefdevolle seks kan zeker helend zijn en heeft ook een mystieke dimensie. Harde cijfers heb ik daar niet van maar wel ervaringsverhalen. O.a. in mijn column van mei 2017 ‘Lentekriebels in tijden van cholera’ geef ik daarvan sprekende citaten weer zoals dit van een oudere vrouw:
‘Mijn lichaam is oud en stram. Ik heb overal pijn. Alleen als ik vrij en een orgasme beleef heb ik nog het gevoel dat ik leef. Dan komt dat oude lijf helemaal los en ontspant het zich. Ik ben God kwijtgeraakt in mijn leven maar dan bestaat hij weer.’
Dat het in genoemde column allemaal citaten van vrouwen zijn heeft wellicht te maken met het feit dat vrouwen over het algemeen seks meer existentieel ervaren en er opener en dieper over reflecteren dan de meeste mannen. Zelf ervaar ik het wel degelijk ook als helend en mystiek, mits verbonden met liefde.
Er zouden nog interessante dingen te zeggen zijn over de vergelijking goeroe-leerling en pastor-pastorante (de kwetsbaarheid van beide relaties, en ook het verschil) maar dat voert te hier te ver. Ik wil het wel genoemd hebben. Mogelijk stof voor een volgende column…
Zonder alles te kunnen onderschrijven ben ik wel blij met het ‘losser maken van de knoop’ en het open taalgebruik van Krista.
Seks is bij ons in het Westen, en nu, iets ultiems in de persoonlijke, relationele sfeer, dat was het vroeger, en in andere regionen lang niet altijd natuurlijk, mss dat zulke andere (archaische) functies ook in dat tantrische en boeddhistische pad meespelen, moeilijk voor te stellen voor ons, maar wel belangrijk om te weten voor je oordeelt (en daarbij zijn moderne universele mensenrechten eerder verstorend/verwarrend als verduidelijkend).