‘September 5’ stelt de vraag: ‘Alles kan, maar willen we het ook?’

Niet voor niets willen sommige politici het filmen en delen van beelden van slachtoffers van ongelukken en geweld strafbaar stellen. Met de beschikbare audiovisuele middelen kon toen veel en kan nu steeds meer maar de vraag is: willen we het ook?

De film werd in de zomer van 2023 opgenomen, ruim voor de slachting onder Israëlische burgers op 7 oktober 2023 door Hamasstrijders en de verwoestende vergeldingsoorlog die daarop volgde. Het is moeilijk om de actuele situatie in Israël en Gaza uit je gedachten te houden bij het bekijken van de film. Toch gaat de film daar niet over, zegt ook de regisseur zelf, maar over de impact van de terroristische aanslag in 1972 vanuit het perspectief van de media. De gebeurtenissen toen vormden een kantelpunt voor de manier waarop media en terrorisme met elkaar verweven raakten. In die zin gaat de film wel over vandaag nu we zien dat alle partijen zich actief moeten verhouden tot die verwevenheid.

September 5 is een mediathriller waarin de live berichtgeving over het bloedbad tijdens de Olympische Spelen van 1972 in München centraal staat. De film volgt een groep journalisten, onder leiding van producer Geoff Mason (John Magaro), die moeten navigeren door de chaotische en moreel complexe taak om in realtime verslag te doen van een terroristische aanslag terwijl ze daar waren voor een sportevenement. De makers kozen radicaal voor het perspectief van het ABC team door ze visueel op te sluiten in de centrale regieruimte. Daarmee vertoont de film de kenmerken van een klassiek ‘Kammerspiel’: een geïsoleerde setting waarin een beperkt aantal personages onder grote psychologische druk staat waardoor de kijker – of die wil of niet – het drama wordt binnengetrokken. Dit wordt versterkt door de hyperrealistische enscenering en cameravoering. De film United 93 (2006) over het enige gekaapte vliegtuig dat zich op 9/11 niet in een gebouw boorde vormde voor Fehlbaum de inspiratie voor deze manier van filmen.

Als op een bepaald moment in de film de twijfel toeslaat zegt ABC-omroepbaas Roon Arledge (Peter Sargaard) tegen zijn team: ‘Het is ons werk om het verhaal van deze mensen wiens leven op het spel staat te vertellen. Het is simpel: we zetten de camera op de goede plek neer en volgen het verhaal zoals het zich ontvouwt.’ Maar wiens verhaal is het eigenlijk dat we hier laten zien, vraagt de man achter de knoppen in de regieruimte Martin Bader (Ben Chaplin) zich af: ‘De terroristen weten ook dat de hele wereld meekijkt. Stel – en ik zeg stel – dat zij een gijzelaar live op televisie doden. Is het dan ons verhaal of is het hun verhaal?’ Het antwoord op deze vraag is, weten wij 53 jaar later, dat het hun verhaal is. Terroristen, schoolshooters, maar ook pesters en geweldplegers filmen tegenwoordig zelf hun gruweldaden met de uitdrukkelijke bedoeling die beelden te verspreiden. Het tonen van de beelden is zelf onderdeel geworden van de terreurdaad. Er loopt een rechtstreekse lijn van 1972 toen voor het eerst 200 miljoen mensen realtime getuige waren van terreur naar vandaag waar iedereen een televisiezender op zak heeft in zijn mobieltje en vreselijke beelden het internet op kan sturen?

September 5 is een meeslepende mediathriller in de traditie van All the President’s Men (1976), Spotlight (2015) en The Post (2017). De film werpt scherpe vragen op over de rol van journalisten in tijden van crisis en de verantwoordelijkheid van nieuwsmedia bij het tonen van geweld. In een wereld waar alles gefilmd en gedeeld kan worden, blijft de centrale vraag van de film uiterst actueel: alles kan, maar willen we het ook?