Tijdens de lessen Grieks op de middelbare school vertaalden wij stukjes uit de Gorgias (399-390 v.Chr.) van Plato. Zuchtend bogen wij leerlingen ons over een schier eindeloze reeks van vragen die Socrates aan zijn leerling Polus stelde. Volgens mij heb ik er toen niets van begrepen. Wel vond ik dat Socrates met zijn vragen flink aan het doordrammen was door het gespreksonderwerp telkens een stapje te verschuiven. Al vragen stellend probeerde hij de student tot inzicht te brengen, nl. dat de ware filosofie ging over rechtvaardigheid en het goede. Vragen stellen was hier methode om tot een werkelijk gesprek te komen.
Hoe zit dat eigenlijk nu met het stellen van vragen? Doen wij dat nog zo in gesprekken of wisselen we dikwijls een soort informatie-eenheden uit zoals ‘Hoe gaat het met die of die?’ ‘Heb jij ook gelezen dat …’ ‘Wat vind jij van die tv-presentator?’ Losse mozaïekstukjes die samen een gesprek vormen. Soms is dat prima maar dikwijls heb je erna het gevoel dat de belangrijkste vraag niet gesteld is. Misschien omdat hij toch te confronterend was of omdat je domweg niet het lef had om door te vragen. En een mens vergeet ook bepaalde vragen te stellen, wanneer dat nog kan.
Op een keer vroeg ik mij simpelweg af waar de straat van mijn moeders geboortehuis in Hamburg geweest was. Ik kon het haar niet meer vragen maar ik herinnerde mij dat ze het vaak had over haar Mühlenstrasse. Hamburg werd echter in WOII zwaar gebombardeerd en de straat was op Google Maps niet meer te vinden. Op een dag bladerde ik in een deel van de Brockhaus-encyclopedie uit 1890. Hij viel open op een kaart. Het was de plattegrond van Hamburg. Ik realiseerde me ineens dat hier de Mühlenstrasse op kon staan. En ja, door een toeval werd mijn vraag toch beantwoord. De straat stond erop, inderdaad om de hoek bij de Michaeliskirche. Ik kon de buurt zien waar mijn moeder opgegroeid was.
Het stellen van vragen is dus om allerlei redenen belangrijk, in de filosofie maar ook in het dagelijks leven: eenvoudige of boeiende vragen maar ook ongemakkelijke vragen. Whatsapp- en LinkedInberichten zijn daar niet zo geschikt voor. Die gaan over wat we doen of gaan doen of wat we bereikt hebben. Vaak, voorzien van geruststellende foto’s waarmee we telkens aan elkaar laten zien dat we het leuk hebben, waar we ook zijn.
Om een echte geïnteresseerde of ongemakkelijke vraag te stellen is tijd nodig, aanwezigheid in dezélfde ruimte en de bereidheid om bij de vraag stil te staan en te luisteren. De ander open luisteren… en misschien antwoorden. Soms lukt het en dat zijn belangrijke levensmomenten. Er ontstaat een gesprek dat mensen verder brengt in aandacht voor de ander. Daarom, stel de vragen… de echte vragen, aan elkaar.
