Stemmen, framing en de macht van wantrouwen

Wie de islamitische gemeenschap van binnenuit kent, weet dat de vraag of een moslim wel of niet stemt in een seculier systeem al lang zorgvuldig wordt besproken. Het is een gewetenskwestie waarover geleerden en gelovigen verschillende, goed onderbouwde standpunten hebben.

De meeste islamitische geleerden beschouwen deelname aan verkiezingen als toegestaan of zelfs wenselijk, zolang de intentie gericht is op rechtvaardigheid. Anderen kiezen uit gewetensrust voor terughoudendheid. Geen veiligheidskwestie dus, maar een moreel gesprek.

In Nederland is stemmen een recht, geen plicht. De Grondwet beschermt gewetensvrijheid, religieuze overtuiging en meningsuiting. Dat betekent: stemmen mag, niet-stemmen mag ook zolang niemand aanzet tot haat of geweld. Dat onderscheid verdient meer rust en nuance in het publieke debat.

Media bepalen niet alleen wat we weten, maar ook hoe we kijken. Wanneer één extreme uitspraak de toon zet, gebeurt er iets subtiels maar ingrijpends. De filosoof Miranda Fricker (2007) noemt dat epistemische onrechtvaardigheid: mensen wordt onrecht aangedaan wanneer hun woorden of overtuigingen niet meer serieus worden genomen.

Het gesprek verschuift dan van “waarom verschillen mensen van mening?” naar “wie is gevaarlijk?”. En zo verliezen we elkaar langzaam uit het oog.

Wie steeds het gevoel krijgt dat zijn overtuiging wordt gewantrouwd, trekt zich terug. Eerst op school, dan in de buurt, en uiteindelijk in de samenleving. Verbondenheid is de brandstof van motivatie. Framing die groepen uitsluit, dooft die vlam.

Veel moslims kiezen er bewust voor om te stemmen. Hun redenering is eenvoudig: als je de samenleving rechtvaardiger wilt maken, gebruik dan de middelen die daarvoor bestaan. Stemmen wordt gezien als een manier om bij te dragen aan het algemeen belang, binnen de ruimte die de rechtsstaat biedt.

Hoewel er geen specifieke landelijke cijfers bestaan over de opkomst van moslims bij verkiezingen in Nederland, laat onderzoek van Kollar, Geurts en Spierings (2024, Radboud Universiteit) zien dat politieke participatie onder Europese moslims sterk samenhangt met gevoelens van erkenning en uitsluiting.

Met andere woorden: waar mensen zich gezien en serieus genomen voelen, nemen ze vaker deel aan het democratische proces. Dat benadrukt hoe belangrijk het is dat media en politiek bijdragen aan een klimaat van vertrouwen, niet van wantrouwen.

Er zijn ook moslims die er bewust voor kiezen niet te stemmen. Voor hen is dat geen afwijzing van Nederland, maar een manier om trouw te blijven aan hun geweten. Zij voelen spanning tussen religieuze waarden en menselijke wetgeving, en willen voorkomen dat hun stem indirect beleid ondersteunt dat zij moreel afwijzen.

Toch zetten velen van hen zich op andere manieren in: via vrijwilligerswerk, onderwijs of maatschappelijke dialoog. Beide keuzes – stemmen of niet – komen voort uit hetzelfde verlangen: het goede doen, rechtvaardig blijven, trouw aan jezelf en aan de samenleving. Een volwassen democratie moet die diversiteit kunnen dragen.

Misschien ligt de echte uitdaging niet bij het stemhokje, maar bij het vertrouwen. We kunnen leren luisteren zonder angst, vragen zonder oordeel, en verhalen delen zonder etiketten. Want pas als we elkaar recht in de ogen durven kijken, blijkt dat de meesten van ons hetzelfde willen: vrede, rechtvaardigheid en respect.

Of iemand nu wel of niet stemt, de echte vraag is hoe we samen bijdragen aan een rechtvaardige en vreedzame samenleving. Dat begint met eerlijk taalgebruik, het erkennen van elkaars geweten en het zoeken naar oplossingen die niemand buitensluiten.

Wantrouwen is geen natuurwet, het is een keuze. Net als stemmen.