Deze man hoorde door zijn leeftijd bij een grote risicogroep. In België is zelfmoord zelfs de eerste doodsoorzaak bij mensen tussen de 15 en 34 jaar. Ook in Nederland blijven de zelfmoordcijfers helaas stijgen. Het zijn er hier nu drie tot vier per dag. Jongeren en ouderen scoren hoog in die droevige statistieken. Wereldwijd gaat het jaarlijks om 1 miljoen mensen, 1,5% van alle sterfgevallen. En dan is er nog een veelvoud aan mislukte en niet als zodanig waargenomen pogingen!
Maar op een of andere manier heeft deze man dus de weg gevonden om zichzelf en zijn leven opnieuw de moeite waard te vinden.
Velen lukt dat niet. Ik heb een vrouw gekend die een afschuwelijke geschiedenis van misbruik achter de rug had. Allerlei deskundigen hebben haar jarenlang vergeefs behandeld. Ook ik heb haar uiteindelijk niet kunnen afhouden van het besluit om uit het leven te stappen. Voordat ze die stap zette – gelukkig door euthanasie, en niet door een zoveelste zelfmoordpoging – vroeg ze mij een gedichtje te schrijven voor bij haar uitvaart. Dat heb ik daar voorgelezen:
Genoeg
Zij leed haar leven.
Sloeg zich dapper
door haar dagen heen.
Hoeveel zij droeg
weet zij alleen.
Tot zij besloot:
Ik heb genoeg gegeven,
mijn lichaam is te moe
en voor mijn ziel te klein;
laat mij een engel zijn
voorbij de dood,
voorbij de pijn.
Ik heb me bij haar besluit neergelegd, zij het met een gevoel van falen, en haar zelfs geholpen om de weg naar een menswaardig einde te vinden. Het leven is voor sommige mensen echt niet te doen.
Een Japanse zenmeester zei ooit: ‘Het leven is onmogelijk.’ Maar hij voegde daaraan toe: ‘Laten we dus iets wat wél mogelijk is, zo goed mogelijk doen.’ Misschien is dat wel het geheim van de levenskunst. Dat je ophoudt je hersens te breken over de vraag naar de zin, dat je ophoudt je te focussen op alles wat er niet lukt, waar je pijn aan hebt of je schuldig over voelt. En dat je in plaats daarvan elke dag opnieuw kijkt naar wat je wél kan doen. Dat je je dus niet meer afvraagt wat het leven jóu te bieden heeft, maar je de vraag stelt: wat heb ík te bieden aan het leven – aan de wereld, aan de mensen om mij heen, aan mezelf?
De kunst is dus eigenlijk om ín het leven te stappen in plaats van eruit…
Waarom de ene mens die omkering wél tot stand kan brengen en de ander niet, dat blijft een raadsel, al kan de wetenschap allerlei medische, psychische en sociale factoren aanwijzen die de kans op suïcide vergroten. Vast staat echter dat we met wat meer aandacht voor elkaar, met wat meer echte communicatie, en met het op tijd oppikken van de signalen, samen die epidemie zouden kunnen terugdringen. Het is onverdraaglijk dat zoveel mensen ten onder gaan aan hun wanhoop en eenzaamheid, terwijl hun leven nog zoveel belofte bevat.
En het is een feest wanneer iemand de moed vat om zijn of haar eigen creatieve antwoord te gaan geven op de uitdaging waar we allemaal voor staan: iets te maken van dat ‘onmogelijke’ leven. Dat deed die man die mij mailde. Ter inspiratie tot slot nog deze passage uit zijn bericht:
“Ik geniet nu echt van het alleen zijn. Ik heb genoeg contacten met vrienden, maar ik bedoel: alleen zijn zonder levenspartner. Ik vind het fijn om te ervaren dat ik heel gelukkig kan zijn met mezelf, zonder iemand anders daarvoor nodig te hebben. Verder probeer ik de behoefte aan controle over mijn leven los te laten en dat levert prachtige resultaten op. Ik leer mensen kennen en doe dingen die ik een paar maanden geleden niet voor mogelijk had gehouden. Zo zie je maar wat het leven voor fantastische verrassingen in petto kan hebben. Sterker nog, eigenlijk is alles een fantastische verrassing, want in alles zit een les en een mogelijkheid om te groeien, hoe onwaarschijnlijk of moeilijk het soms ook lijkt.”
Dank je wel voor dit verhaal, Hein Stufkens!
Het laat je nooit meer los. Een vriendin van mij, 30 jaar. Collega verpleegkundige. Op haar werk een schat van een mens, de patienten waren ook gek op haar. Niemand die ook maar iets vermoedde. Wanneer ik haar wekelijks, soms dagelijks bezocht was zij onherkenbaar. Volkomen uitgeput van de harde strijd die nooit zou eindigen en kwam dan als herrezen op haar werk. Soms bleef ik bij haar slapen en klampte zij zich aan mij vast en huilde als een kind om haar moeder die reeds jaren geleden overleden was. ’s Morgens ging zij het bed uit, douchen aankleden, ontbijten en ik kende haar niet terug. Vrolijk lachend toog zij naar het ziekenhuis, op naar ‘haar’ patienten. Jaren trokken wij met elkaar op en dan, dan was het leven op. Ze huilde niet. Nee. Ze had pillen gespaard en die zou ze innemen en een glas wijn. Edith Piaf werd opgezet: Non ne regrette rien. Nee, ze had nergens spijt van ook nu niet. Nee, ook nu niet. Zij zou gaan sterven zonder pijn, zonder angst, zonder vragen of verzet.
Ze lag op bed en hield mijn hand vast. Je moet niet huilen zei ze, lach net als ik. Ik wachtte de familie op en de lijkschouwer. De familie: twee broers en een zus. We kenden elkaar niet. Hoe is zij gestorven vroegen zij. Ik gaf geen antwoord en zei: Ik heb de sleutel van haar huis en kon dus zo binnenkomen. Ze begrepen het en zwegen vervolgens. Bij de begrafenis vroeg haar oudste zus aan mij: Jij heet toch Binjamin? Ja, zei ik. Ik weet het niet of ik heel erg boos op je moet zijn, vervolgde zij. Jij was haar enige vriend. Hoor je me, schreeuwde ze. Jij wist alles van haar en hebt haar niet gered van haar wanhoop, te druk met je pik achterna lopen. Ik zag haar weglopen, bijna rennend. Tegen mezelf zei ik: Nee, ik heb haar niet in de steek gelaten. Was de laatste die weg ging en toen pas huilde ik. Mary, een vriendin die mij pas los liet toen ze me niet langer kon vasthouden. Het is allemaal lang geleden en ik weet zeker dat ze me, waar vandaan dan ook, toelacht en naar me zwaait. Plots schiet me dat soms te binnen en dan lach ik en denk dan. Ja, Mary je hebt je verstopt, maar ik weet waar jij je verstopt hebt. Bij Onze Lieve Heer op schoot, daar ben je veilig, word jij lekker verwarmd en krijg je van Onze Lieve Heer een knuffel voor het slapen gaan.
Wel moedig Binjamin om dit hier te delen. Ik ben blij nooit zo’n situatie meegemaakt te hebben, ik vrees dat zoiets me tot vele jaren nadien in onverkwikkelijke dromen/nachtmerries zou blijven achtervolgen!
Dirk, het is nu meer dan dertig jaar geleden en soms is het of er een film afdraait. Nee, het is geen nachtmerrie omdat ik ervan overtuigd ben dat zij een goede beslissing heeft genomen, zonder angst of spijt en ze is zo rustig ingeslapen. Zo tevreden zou ik willen zeggen, of ze nu echt naar een plaats zou gaan waar ze zich helemaal thuis zou voelen. Ze geloofde dat ze naar Onze Lieve Heer zou gaan, niks straf of zo, maar vrede en rust heel dicht bij Hem.