Natuurlijk is het een groot spektakel met enorm veel sfeer en grote sterren. Natuurlijk is het enorm professioneel, commercieel en met een fantastische ondersteuning van vrijwel alle mogelijke media. Maar toch… verklaart dat waarom zo veel mensen geraakt worden door een verhaal waarvan de politiek het liefst wil dat het achter de voordeur blijft?
Volgens mij heeft het veel meer te maken met de manier waarop het verhaal verteld wordt, de manier waarop mensen de gelegenheid krijgen zich te identificeren met zo’n eeuwenoud verhaal. Het zou wel eens kunnen, dat The Passion laat zien hoe mensen omgaan met hun eigen, particuliere, levensbeschouwing en zo zin en samenhang proberen te vinden in hun leven. Daarmee zou The Passion wel eens een metafoor kunnen zijn voor hoe we, bijvoorbeeld ook in het basisonderwijs, kinderen kunnen helpen met het ontwikkelen van hun eigen levensbeschouwelijke identiteit.
Veel mensen hebben herinneringen aan hun lessen levensbeschouwelijke vorming. Veelal ging het om de overdracht van een boodschap. Dit kon een religieuze boodschap zijn (je moet Jezus leren kennen als jouw vriend) of een morele boodschap (je moet niet pesten of discrimineren en goed je best doen). Een boodschap is ééndimensionaal. Je kunt hem beamen, of je kunt hem verwerpen. De onderliggende gedachte is, dat je levensbeschouwing op kunt delen in verschillende boodschappen. Maar is dat wel zo?
Sinds de Tweede Wereldoorlog, maar zeker sinds de jaren tachtig met de val van de muur, merken we dat de Grote Verhalen niet meer verteld kunnen worden als mooie aankleding van een boodschap. Het zijn verhalen waar ieder zich op zijn eigen manier toe verhoudt. En dit kan ook, omdat het verhaal enorm veel lagen heeft. De vraag werd, hoe je mensen uitdaagt om die verschillende lagen te ontdekken. Opvallend in dit hele proces is dat in de (postmoderne) kunsten juist weer aandacht kwam voor die grote verhalen. Zelden zijn er in de twintigste eeuw zoveel verwijzingen naar christelijke verhalen, thema’s en beelden geweest als juist in die jaren tachtig en negentig. Alleen werden de verhalen steeds geconfronteerd met andere, veelal actuele, verhalen. Madonna gebruikte heiligenbeelden in haar videoclip, maar zette die naast beelden van de Klu Klux Klan. Een grote computerfirma gebruikte het verhaal van Eva en de appel in haar naam en logo.
Juist door die twee dingen samen te brengen, gebeurde er iets bijzonders. De oude verhalen, maar nu zonder dwingende boodschap, werden weer interessant én de banale, alledaagse dingen kregen weer de gelegenheid om betekenisvol te worden.
Didactisch gezien, gebruikte de Duitse hoogleraar Gerhard Martin daar een interessante metafoor voor. In de leefwereld van kinderen is van alles te zien wat inspireert en de moeite waard is. Kinderen zijn zich dit echter niet van bewust. Je moet, als het ware, de kinderen die sterren aan de hemel leren zien. Maar je kunt ook zelf, als leerkracht, sterren aan het firmament plaatsen door ze dingen te vertellen die ze nog niet weten. Maar het onder de indruk zijn van die sterrenpracht is niet voldoende. Je moet kinderen stimuleren om keuzes te maken welke sterren hen inspireren (en dus ook welke niet) én je moet kinderen stimuleren om een verbinding te leggen tussen die sterren zodat er sterrenbeelden ontstaan.
Natuurlijk weten we eigenlijk wel dat sterrenbeelden een grote mate van willekeur in zich hebben. Het is natuurlijk vreemd dat we een steelpannetje opeens een Grote Beer gaan noemen. Maar die sterrenbeelden geven wel een ordening in de chaos. En ze helpen je, om met Antoine de Saint Exupéry te spreken, om thuis te komen als je navigatie instrumentarium uitvalt. Dat lijkt me al heel wat.
En juist dit is wat The Passion doet. Ze vertellen een oud en redelijk bekend verhaal. Dat verhaal wordt afgewisseld met allerlei moderne popliederen. Liederen die eigenlijk niets met het verhaal te maken hebben. En dan gebeurt er iets bijzonders. De popsongs krijgen opeens een heel andere lading. Maar ook het oude verhaal krijgt opeens een heel andere lading. Er ontstaan allerlei dwarsverbanden, onverwachte verbindingen, er lichten nieuwe sterren op.
En dan zijn ook nog eens duizenden mensen, samen met een groot lichtgevend kruis, op weg door de Amersfoortse binnenstad. En ondertussen worden ze gevraagd waarom ze meelopen? Wat ze met het verhaal hebben? Wat ze op dat moment beleven? Al deze interviews worden door de andere beelden heen gemonteerd. Ook al deze interviews zijn weer nieuwe sterren aan het firmament waar je als kijker mee kunt doen wat je wilt. En zo ontstaat een enorm rijk palet aan beelden, verhalen, gedachten, muziek die je kunnen inspireren. En die kennelijk heel veel mensen ook daadwerkelijk inspireren. Niet eens zozeer om dat christelijke verhaal weer te omarmen. Maar om grond onder de eigen voeten te krijgen en om even boven zichzelf uit te stijgen.
Levensbeschouwelijke vorming is een vak dat in het Nederlandse onderwijs zwaar onder druk staat. Ik ben dan ook blij dat juist het openbaar onderwijs, te weten de landelijke koepels VOS/ABB en VOO, de woensdag voor The Passion, een conferentie organiseren over levensbeschouwing in het openbaar onderwijs waar de bovenstaande gedachtegang een rode draad zal vormen. Er zijn nog een paar plaatsen.