Sinterklaas is een oude traditie die als geschenkenfeest voor kinderen al gevierd werd in de zestiende eeuw. Met het slavernijverleden heeft het zeker niks te maken. Sinterklaas is van oorsprong een heiligenfeest dat over de hele christelijke wereld gevierd wordt. Sint Nicolaas is nog steeds de patroonheilige van Rusland. In Nederland kreeg het feest echter een heel bijzondere vorm, in de zestiende eeuw werd het een feest dat vooral thuis werd gevierd. Sint Nicolaas was van huis uit weliswaar een katholieke heilige, maar hier ontwikkelde het kinderfeest zich tot een feest voor alle gezindten, waaraan religie eigenlijk niet meer te pas komt. Al in de zestiende eeuw was het gebruik dat kinderen op sinterklaasavond hun schoen bij de schoorsteen zetten. En de volgende dag de cadeautjes vonden, gebracht door een goedheiligman die zelf discreet op de achtergrond bleef en toen ook nog geen hulp nodig had. Het feest bleek een enorm succes. In de negentiende eeuw was het zelfs zo’n groot succes geworden dat de Sint best wat hulp kon gebruiken. Die kreeg hij in de persoon van een onopvallende knecht, overduidelijk bruin van kleur. Ook deze toevoeging bleek een groot succes. Het hulpje van Sinterklaas kreeg een steeds prominentere rol in het Nederlandse Sinterklaasfeest. Hij kreeg zelfs een oerhollandse naam: Zwarte Piet, en een eigen kostuum, het nog steeds bekende pagekostuum met bijpassende baret. Was deze Zwarte Piet tot 1960 nog een tamelijk strenge figuur, voor sommigen zelfs een boeman, na 1960 begon hij zich te ontwikkelen tot een alleskunner, de steun en toeverlaat van Sinterklaas.

Rond 1980/90 waren de eerste bezwaren te horen. De hele wereld kijkt tegenwoordig met ons mee via facebook en twitter en ook Nederland zelf is cultureel divers geworden. Voor velen van hen had Zwarte Piet een andere betekenis, want waarom wordt hij altijd afgebeeld in een traditionele knechtenrol? Sluit dit niet aan bij allerlei stereotypen over wit en zwart?

Zoals we gezien hebben loopt de discussie hoog op. Zo hoog dat een oplossing wel verder lijkt dan ooit. Met als grote risico dat het Sinterklaas-feest zelf, dat uniek is in de hele wereld, mogelijk het kind van de rekening wordt. Terwijl zovelen zich ermee verbonden voelen. Maar misschien biedt het emotioneel jongleren van de laatste dagen ook een kans. Als we het nog niet wisten, dan weten we nu dat het Sinterklaas-feest raakt aan de ziel en zaligheid van heel veel Nederlanders. Er zijn al oproepen te horen, zoals van hoofdpiet Erik van Muiswinkel, dat het Sinterklaas-feest natuurlijk behouden moet blijven. Maar dat misschien wel enkele, als scherp ervaren kantjes van de figuur van Zwarte Piet verwijderd moeten worden, met name elementen zoals de rode lippen, de ringen en het kroeshaar, die al te nadrukkelijk zouden verwijzen naar het slavernijverleden van Nederland. Wat ik belangrijk vind is dat de discussie nu overgaat in een dialoog. Uit de vele mails die het Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed (VIE) de afgelopen dagen ontving met suggesties voor verandering, merk ik dat heel veel mensen zich willen inzetten om het Nederlandse Sinterklaas-feest te behouden en daarbij ook rekening willen houden met de gevoelens van anderen. We moeten Sinterklaas weer een feest maken met toekomst.

Bekijk hieronder een video-interview met Ineke Strouken over ’tradities’.

Bron: www.youtube.com

Ineke Strouken

Directeur Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed in Utrecht
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.