Gek genoeg knappen we daarvan op. Want we zijn helemaal niet zulke logisch denkende wezens maar in de kern irrationeel. Dat zie je ook op wereldniveau waar onder een schijn van redelijkheid besluiten genomen worden die ronduit dom zijn. Een paar actuele voorbeelden.
Nog steeds is de slag om het door IS bezette Mosoel gaande, die al in vele vluchtelingen en doden heeft geresulteerd. Toch verwelkomden een paar jaar geleden vele inwoners IS met gejuich in hun stad, hoewel ze wisten van de barbaarse reputatie van deze terreurorganisatie die dagelijks mensen vermoordt, afperst, ontvoert of hun hoofd afslaat. Hoezo, rationeel?
Dan Groot-Brittannië. Ondanks de ernstige waarschuwingen van velen, blijft het land blijkens de recente ‘Queens’ speech’ onvervaard op een harde Brexit afsteven. Toen het land ruim veertig jaar geleden lid van de Europese Gemeenschap werd, was het er zo belabberd aan toe dat het ‘de zieke man van Europa’ werd genoemd. Sindsdien is het opgekikkerd maar gaat nu uit vrije wil alles in het Kanaal gooien – terwijl voor iedereen duidelijk is dat de rozige beelden van een Brexit een leugen waren. Hoezo, rationeel?
Aan de overkant van de oceaan wordt door president Trump in de gezondheidszorg (‘Obamacare’) zoveel gaten geschoten dat straks ongeveer twintig miljoen Amerikanen zonder ziektekostenverzekering zullen zitten. Van deze groep heeft het grootste deel op Trump gestemd, hoewel ze straks een darmkankeroperatie of speciale begeleiding voor hun gehandicapte kind wel kunnen vergeten. Te duur. Toch blijven ze Trump steunen. Hoezo, rationeel?
Tot slot, dichterbij huis: het referendum, een van de ‘kroonjuwelen’ van D66, een partij die zich nota bene voorstaat op haar rationele denken. Maar wat is de realiteit? Referenda hollen de macht van de burger uit. Stel dat, zoals in Groot-Brittannië gebeurd is, in een referendum besloten wordt dat Nederland de Europese Unie verlaat (een ‘Nexit’). Wie kun je dan nog verantwoordelijk houden voor het feit dat je niet overal meer mag reizen, werken en studeren? Wie kun je aanspreken op het feit dat je bedrijf over de kop is gegaan vanwege de hogere handelstarieven? Kun je dan als ondernemer die bejaarde vrouw in Katwijk die voor een Nexit heeft gestemd in haar keukentje opzoeken en haar verantwoordelijk houden voor het feit dat je door haar je huis moet verkopen? Nee, zoiets kan alleen met volksvertegenwoordigers die je kunt bekritiseren en eventueel in een volgende verkiezing afstraffen.
Laten we het maar erkennen: we zijn ten diepste irrationele wezens. Zo redelijk en logisch denkend zijn we niet – dat is meer iets voor robots. Laten we leren van de traditie van spiritualiteit, van religie en de kerk die al duizenden jaren ervaring heeft met het omgaan met de irrationele kant van ons bestaan. Dat vergroot de kans dat die geen afbreuk doet aan ons leven (en dat van anderen) maar, integendeel, het juist verrijkt.
Dan wordt het ’t hele jaar zomer.
Inderdaad, is demokratie wel rationeel?
Gelukkig. Dus niet alleen gelovigen zijn irrationeel.
Als we ten diepste irrationele wezens zijn, hoe kunnen dan de robots, die voortbrengsels zijn van ons, wel rationeel en zelfs redelijk zijn? Is dat überhaupt rationaliteit en redelijkheid? Heeft redelijkheid niet alles te maken met zicht op sociale samenhang, het kunnen afstemmen op elkaar omdat onze irrationele neigingen ons in eerste instantie blind maken voor de ander?
En vanwaar toch telkens weer dit dualistisch mensbeeld, alsof het menselijk wezen zo simpel te duiden is. Dit verhaal laat wellicht vooral zien dat er sprake is van massamanipulatie op grote schaal, waardoor individuele redelijke mensen een rad voor ogen wordt gedraaid. Moe gestreden in de zoektocht naar wat überhaupt waar is. Is het irrationeel om te beweren dat er krachten in de wereld zijn die bewust ernaar streven de irrationele diepten van de mens tot collectieve erupties te manipuleren?
Dat komt door Descartes Mario, die de mens indeelde in een rationeel en een emotioneel wezen, en die laatste negatief beoordeelde. Hij had een hondje waar hij mee speelde en dolde, en Ms Grat noemde, toch ontzegde hij zijn geliefd huisdiertje alle emoties, en zelfs pijn en gevoelens. Hij was eigenlijk knotsgek, maar had wel grote invloed op de manier waarop wij nu nog (psychologen, filosofen, intellectuelen) naar de mens kijken. Het is niet anders!
Ik weet dat dit door Descartes komt, maar of het daarom niet anders is? Dat we hier zomaar in meegaan is wellicht ook een tragiek van deze tijd.
Ik ben van mening dat we niet alles kunnen indelen in rationeel danwel irrationeel, maar dat het overgrote merendeel van onze gedachten en logica zich in het middengebied afspeelt. Als we kijken naar religieuze interpretatie zien we een rationele benadering van het gebodene, dat verder in vertrouwen geaccepteerd wordt, maar ook daaraan liggen deels rationele overwegingen ten grondslag. Overige zaken zijn vaak niet zo verschillend daarvan als we soms graag aannemen. We schatten onszelf vaak rationeler in dan we zijn, maar dat maakt onze gedachtengang nog niet (volkomen) irrationeel. We zijn niet alwetend maar ook niet puur afhankelijk van de grillen van onze gemoedsgesteldheid en het blind volgen van dogma’s zonder daar een reden voor te kennen. Onze rationaliteit weet onze beperkingen enigzins te compenseren. We zijn slechtziend maar niet volkomen blind. Dit gaat even hard op voor niet-religieuze zaken. Het is zelfs onze kracht, dat we al denkend informatie kunnen accepteren van anderen zonder deze zelf te hebben moeten constateren.
“Irrationeel”, dat heeft net als bijna alle begrippen een positieve en negatieve kant.
“Het gaat het verstand te boven”.
Fantasie, inspiratie, dromen, geloof…Zijn mooie aspecten van het irreële en liggen ten grondslag aan kunstuitingen en uitvindingen. Bij deze juist hoge geestelijke activiteiten is er in meer of mindere mate een los komen van de realiteit, al blijft de ratio vaak op de achtergrond invloed uitoefenen.
Waandenkbeelden, stemmen, onmiddellijke behoefte bevrediging nastreven enz., leiden juist tot irreëel, ongewenst gedrag. De rede is hier niet krachtig genoeg om de impulsen te beheersen.
Inderdaad Louise, en de uitvinders hiervan, van de Romantiek dus, zijn de Duitsers, die ook wel eens met iets goeds en verstandigs kunnen komen. Net na de Verlichting had je Klopstock, Goethe, Schiller, ” dort wo du nicht bist, ist das Glueck”. Soms denk ik wel eens, hadden de moslims ook maar eens zoiets gehad, altijd weer dat gezeur dat je hoort, ze hebben geen Verlichting meegemaakt en doorleefd, die Romantiek is immers veel belangrijker. De juf op school (gezien op TV programma) vraagt aan de kindertjes waaraan ze denken bij -natuur-, en dan komen moslim kindertjes niet met vogeltjes, vlinders, bos en hei, maar met goud, edelstenen, de juf snapt er niets van, of ze dit nog goed kan keuren, ik snap het wel, want de wildernis is in veel landen ver weg van de stad waar je woont maar waar toch door goudzoekers wel eens iets nuttigs gevonden kan worden dat geld opbrengt.
Nou ja, Dirk, die periode-indeling in Verlichting en Romantiek, is pas later ontstaan om een soort grip te krijgen op de tijd.
Het is bij de hele geschiedenis een langzame beweging van actie naar reactie. En die reactie beantwoordt dan toch niet aan het ideaal dat men nastreefde. En dan volgt weer een tegenbeweging.
De Verlichting met haar overdreven nadruk op de rede (Descartes), komt terecht in de Romantiek(Goethe), waarbij de weegschaal finaal doorslaat naar het gevoel: “Die Leiden des jungen Werthers”, “Himmelhoch jauchzen und zum Tode betrübt”. En dat was toch weer tè irrationeel en heeft een golf van zelfmoorden in Duitsland veroorzaakt.
Onbereikbare liefde, natuur, mythes en occultisme als vlucht uit de realiteit.
Tja, hoe dat bij de moslims zit?
Daar is toch best prachtige natuur, hoor Dirk!
De vruchtbare sikkel; de eerste nederzettingen in Summirië; Het Paradijs wordt vaak gesitueerd in het gebied van Eufraat en Tigris; Abraham uit Ur der Chaldeeën; ruige bergketens; vroeger was er veel meer groen; op oude schilderingen zie je wat er aan dieren allemaal leefden daar; schatten in de bodem inderdaad.
En dan die woestijnen… Als plaatsen van bezinning en zuivering…
De hele Arabische natuur en cultuur herbergt zoveel aan wrede, maar ook lieflijke, schoonheid!
En woon je als kind in een grote stad, vervuild door autogassen…dan zijn er altijd nog de tuinen en parken, als kleine groene oases vol bloemen en waterpartijen, als kleine paradijsjes.
(Ik kan er irrationeel lyrisch van worden.)
Maar nu draait het steeds meer om het geopenbaarde woord en dat ligt onbuigzaam vast. (Al snappen extremistische types er geen snars van!)
Dromen mag niet. De duizend-en-1-nachten zijn al lang voorbij.
De trots moet terug! Her-eiken op de kracht van de 7de, 8ste eeuw toen wetenschap en kunst en hoofsheid een voorbeeld waren voor de sukkelaars in het westen.
Misschien na deze rare, rommelige periode, een periode met irrationele romantiek?
Hoe zou deze periode rond het jaar 2017 later in de wereldgeschiedenis te boek staan???
Ach, laat ik eens gek doen:
Ik vertrouw erop dat uiteindelijk alles goed komt!!!
Louise, als er een romantica hier op dit blog is, dan ben jij het wel, en ik bedoel dit positief hoor!
Dank je, Dirk.
Wat ik vergeten ben, als aspect van vlucht uit de realiteit, is de HUMOR.
De joden hebben als tegenwicht voor de ellende, die hen eeuw na eeuw achtervolgt, een enorme humor ontwikkeld. Dat is ook absoluut het ontsnappen aan de vaak afschuwelijke realiteit van progroms en andere vernederingen.
Das ook vlucht en irrationeel, maar romantiek?
En hoewel alles in de Arabische wereld momenteel ook heel precair en rommelig is en daarnaast doordrongen van de enige echte waarheid, is ook daar de ontwapenende HUMOR een heerlijk tegenwicht. (Ik kijk net naar een geweldige, komische film over een Algerijn die met zijn koe naar Parijs gaat. Zo leuk!)
Mensen aller landen!!! Neem jezelf
Alsjeblieft!!! Nooit te serieus!!!
Iedereen dwaalt op zijn eigen unieke manier!!!
Ook net gezien Louise, een Tarantaise-koe, geen geweldige melkkoe zoals de Holsteins, maar wel een vriendelijk beestje dat gewoon zijn hoorns mag behouden dus, wat een zegen! (een koe zonder hoorns, net zoiets als een man zonder snor, of een ei zonder zout!)
Dirk, de laatste tijd ben je enorm in mijn achting gestegen!