Homo Sapiens ontwikkelde namelijk, al aanpassend, een uitzonderlijk vermogen om aan van alles betekenis toe te kennen. Gevolg: de mensensoort vertoont niet één typerende gedragsvorm, maar evenveel leefwijzen als er culturen zijn. Een nog drastischer effect is dat die betekenis gevende mens in staat bleek om leefwijze en leefomgeving eigenzinnig te veranderen.
De modernisering is de meest recente en misschien wel laatste fase in dat proces. In twee eeuwen tijd verbouwde de mens de wereld op grondige wijze. Absurde consequentie: de mensheid is nu in staat zowel de eigen soort als de leefomgeving te vernietigen, door kernwapens en klimaatcrisis.
Modernisering is ook individualisering. De betekenis gevende mens ontwikkelt sowieso eigen ideeën, gedrag, persoonlijkheid en identiteit. Maar ook daarin zijn we recent verbouwd. Enkeling is tot koning gekroond en woont in een bubbelpaleisje.
Individuele vrijheid is een kernwaarde geworden, maar Koning Enkeling kan daardoor eindigen op eenzame diepte. Samenleven blijft een vangnet, maar als de wensen van het individu die van de gemeenschap verdringen, gaat het sociale weefsel rafelen. Mensen kunnen soms de luxe van de vrije keuzes niet aan. Psychotherapeuten repareren de eenzaamheidsschade.
Gelukkig is Homo Sapiens ook Homo Ludens, spelende mens. Het spelvermogen is deel van de gave om betekenis toe te kennen. In het spel hanteren mensen een dubbel perspectief. Twee
werkelijkheden spelen mee, elk met hun eigen repertoire aan betekenissen, zoals in de sport, de religie, het theater, de liefde. Ook mooi: men speelt meestal samen.
Eenzaamheid wordt tweezaamheid zodra het perspectief van de ander mee gaat spelen. Het bubbelperspectief wordt dubbelperspectief.
Even een snelle reactie.
Mooi clean geanalyseerd… En je kleurig geruite overhemd past er zo bij…
Ja en spel maakt het allemaal wat draaglijker…